Læknablaðið - 15.01.1990, Síða 45

LÆKNABLAÐIÐ
43
um heilkenni, að reynt er að breyta þeim í
sjúkdóma, þegar til koma ný greiningarpróf
og slík próf eru jafnvel notuð ein sér til þess
að skilgreina sjúkdómseiningar. Nægi þetta
ekki, er alltaf hægt að kalla saman fund eða
ráðstefnu, fjalla þar um tiltekin skilmerki og
samþykkja síðan að um sjúkdóm sé að ræða.
Um hinar ýmsu gerðir sjúkdóma fjallar Henrik
R. Wulff í bók sinni: Rökvís sjúkdómsgreining
og meðferð (9) og er vísað til þess.
SJÚKDÓMAFLOKKUNIN
í Alþjóðlegu sjúkdóma- og dánarmeinaskránni
(10) segir í inngangi, að flokkun sjúkdóma
megi skilgreina sem kerfi deilda, sem
sjúklegum heildum er skipað í samkvæmt
ákveðnum skilmerkjum og sé til margs
konar val á þeim. Líffærafræðingurinn getur
til dæmis viljað fá flokkun, sem byggir
á því hvaða líkamshluti er undir lagður.
Hins vegar hefir meinafræðingurinn fyrst
og fremst áhuga á eðli sjúkdómsferlisins,
heilbrigðisfræðingurinn hefir áhuga á orsökum
sjúkdómanna og klíníski læknirinn lætur
sig varða þau sjúkdómsmerki, sem koma
til kasta hans. Með öðrum orðum eru til
margir möndlar flokkunar og sá möndull sem
valinn er, ákvarðast af hagsmunum þess,
sem flokkunina gerir. Tölfræðileg flokkun
sjúkdóma og meiðsla er þannig háð því, hvaða
not menn hyggjast hafa af þeim tölfræðilegu
upplýsingum sem safnað er (10).
Heimilislæknar hafa á alþjóðavettvangi sett
fram eigin flokkun heilbrigðisvandamála
(11) og bandarískir geðlæknar hafa sett
saman greiningar- og tölfræðihandbók
um geðsjúkdóma (12), sem ber merki
þeirrar sálar-líffræðilegu skoðunar, að
geðsjúkdómar séu viðbrögð persónuleikans við
sálfræðilegum, félagslegum og líffræðilegum
þáttum. í handbókinni er fram tekið (DSM-
III-R á síðu viii), að þó svo að lögð sé fram
flokkun geðsjúkdóma, sé engin skilgreining
sem tilgreini nægilega vel nákvæm mörk
fyrir hugtakið »geðsjúkdóm« og að þetta eigi
einnig við um hugtök eins og líkamlegan
sjúkdóm, svo og geðræna og líkamlega
heilbrigði. Þrátt fyrir þetta sé það gagnlegt,
að setja fram skilgreiningu á geðsjúkdómi,
sem hefir haft áhrif á ákvörðunina um að
taka tiltekið ástand með í handbókina sem
geðsjúkdóm og að útiloka annað.
í DSM-III-R eru allir geðsjúkdómar álitnir
klínískt marktækt heilkenni eða mynztur af
atferlis- eða sálrænum toga og það tengist
bágindum hjá viðkomandi einstaklingi
(sársaukafullu einkenni), örorku (skerðingu
á ýmsum sviðum mannlegrar virkni) eða
marktækt aukinni hættu á að deyja, verða fyrir
sársauka, örorku eða mikilvægum frelsismissi.
Auk þess má þetta heilkenni eða mynztur ekki
einungis vera þau viðbrögð, sem vænta mátti
við tilteknum atburði, til dæmis ástvinamissi.
Hver svo sem upprunalega orökin er, verður
að líta svo á, að hún komi nú fram sem
atferlis-, sálar- eða líffræðileg starfstruflun hjá
viðkomandi einstaklingi. Hvorki frábrigðileg
hegðun, svo sem pólitísk, trúarleg eða
kynferðisleg né árekstrar, sem eru fyrst og
fremst milli einstaklingsins og samfélagsins,
teljast geðsjúkdómar, nema frávikið eða
áreksturinn sé merki starfstruflunar hjá
eintaklingnum, eins og lýst er hér á undan.
Ekki er gengið út frá því, að hver
geðsjúkdómur sé afmörkuð heild með
skörpum skilum án tengsla við aðra
geðsjúkdóma eða greinilega afmarkaður
frá því sem ekki telst geðsjúkdómur. Til
dæmis hefir verið stöðugur ágreiningur um
það, hvort alvarleg geðlægðartruflun og væg
geðlægðartruflun séu eigindlega frábrugðnar
(tengslaleysi milli greiningarheilda) eða
megindlega (mismunur að því er stríðleika
varðar). Það, að alvarleg geðlægðartruflun og
hugsýkislægð eru teknar með, sem sérstakar
deildir í DSM-III-R, er réttlætt með klíníska
notagildinu, sem af aðgreiningunni er. Með
þessu er ekki gefið í skyn, að lausn sé fundin
á ágreiningnum um það, hvort á sjúkdómum
sé eigindlegur eða megindlegur munur.
Það er algengur misskilningur, að flokkun
geðsjúkdóma sé flokkun persóna, en í rauninni
er verið að flokka kvilla, sem fólk hefir. Af
þessari ástæðu er í DSM-III-R forðast að
nota orð eins og »geðklofasjúklingur« og
»alkóhólisti«, en í þeirra stað er talað um
»einstakling með geðklofa« og »einstakling
með alkóhólhæði«.
Annar misskilningur er sá, að allt fólk sem
sagt er hafa sama geðsjúkdóm, sé eins í öllu
mikilvægu tilliti. Þó svo að allir þeir sem
sagðir eru hafa sama geðsjúkdóm, sýni að
minnsta kosti það svipmót sem skilgreinir
sjúkdóminn, geta þeir verið innbyrðis