Læknablaðið - 15.01.1990, Qupperneq 65

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 59-66
59
Örn Bjarnason
Siðamál lækna 11
STAÐA LÆKNA í RÍKISREKINNI
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTU
Archie Cochrane, the well-known British
epidemiologist who used to quip that it was
not fair til label him a socialist just because
he advocated that all effective health care
should be free, came to Washington DC, 15
years ago and became the star performer in
health-policy circles. His message was simple:
Because so little of health care had been
proved to be effective, there was plenty of
room for capitalism after one distributed all
the effective health care for free (1).
RIKISREKIN HEILBRIGÐISÞJÓNUSTA
Það fer eftir því, hvemig ríkisrekinni
heilbrigðisþjónustu er komið á og hvaða
hugmyndafræði liggur að baki, hver samskipti
ríkis og lækna verða.
Lengsta hefð í þessum efnum hafa
alþýðulýðveldin í Austur-Evrópu, sem
eiga það sameiginlegt að búa við sósíalískt
hagkerii:
«Þar er markmiðið að koma á sameinaðri
heildarheilbrigðisþjónustu fyrir alla þjóðina.
Menntun heilbrigðisstarfsmanna, bygging
sjúkrahúsa, framleiðsla á lyfjum og öðrum
nauðsynjum fyrir heilbrigðisþjónustuna fer
fram samkvæmt miðstýrðri áætlun, er tekur
mið af eftirspum og forgangsröðun, sem
einnig er ákveðin á æðsta þrepi kerfisins» (2).
í slíku kerfi em læknar eins og aðrir
heilbrigðisstarfsmenn fyrst og fremst þjónar
ríkisins, samanber niðurlag þess eiðs, sem
sovézkir læknar og kandídatar hafa svarið
síðan 1971:
«... að halda og auka við heillavænlegar hefðir
í læknisfræði í landi mínu, að haga öllum
gjörðum mínum í samræmi við meginreglur
kommúnísks siðferðisþreks, að hafa ávallt í
huga hina háleitu köllun sovézks læknis og
hina miklu ábyrgð, sem ég hefi gagnvart þjóð
minni og Sovétstjóminni... (3).
Þetta er í samræmi við það, að marxismi
afneitar sjálfstæðri siðfræði stéttar. Þannig
eru læknar fyrst og fremst þegnar sósíalísks
samfélags og eins og allir, sem ráðnir eru í
vinnu, eru þeir hluti verkalýðsstéttarinnar.
Ahugi þeirra á að beinast að sama marki
og verkalýðshreyfingin hefir, að stefna að
framgangi kommúnismans.
Úr því að búið er að koma á ríkisrekinni
heilbrigðisþjónustu á íslandi, stefnum við þá
óhjákvæmilega að miðstýringu?
HLUTUR EINKAFRAMTAKSINS
Svarsins má leita í Noregi, þar sem sósíalískur
verkamannafokkur fór með völdin um árabil.
í lýsingu á heilbrigðisþjónustunni segir
Karl Evang (4), »að sá sem horfir á norsku
heilbrigðisþjónustuna utan frá, gæti álitið að
heilbrigðisyfirvöld í héraði og í ríkiskerfinu
hafi sameiginlega fulla stjóm á stöðunni.
«Socialized medicine». Bandaríkjamenn
kalla þetta stundum heildarforráð ríkisins
fyrir heilbrigðiskerfinu og vilja fá að vita,
hvort þetta kæfi ekki allt einkaframtak.
Þar sem eitthvað vantar á eða einhverju
er áfátt, sezt þá ekki fólk, sem vant er því
að velferðarríkið annist um það, niður og
býður þess að ríkisstofnanir leysi vandann?
Hið gagnstæða hefir raunverulega gerzt. Á
þeim tíma sem heilbrigðisþjónusta undir
opinberri stjóm þróaðist ört - á síðustu 30-
40 ámm - hafa blómstrað ekki færri en fjögur
varanleg landssamtök áhugamanna og fjöldi
annarra, sem fámennari eru. Sameiginlegt
átak þeirra hefir verið ómissandi við að
bæta heilbrigðisástandið hér á landi og engin
merki sjást þess, að dregið hafi úr mikilvægi
þeirra. Þessi samtök hafa ekki aðeins gert
tilraunir með nýja tækni og þjónustu, heldur
hafa einnig komið fræðslu til almennings
og mótað skoðanir og þar að auki fengið
fjölda einstaklinga til starfa, í því skyni að
bæta byggðarlag sitt og búa í haginn fyrir
þjóðina alla. Almennur skilningur á því