Læknablaðið - 15.04.1996, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
267
Tíðni þessara atvika
I stórum rannsóknum sem gerðar hafa verið
í Bandaríkjunum og víðar kemur í ljós að um
42% kvenna og 15% karla í atvinnulífinu telja
sig hafa orðið fyrir kynferðislegri áreitni ein-
hvern tíma á lífsleiðinni. Þetta hlutfall verður
mun hærra þegar um er að ræða sjúkrahúsaum-
hverfi; þar er talið að um 73% kvenna og 22%
karla hafi orðið fyrir kynferðislegri áreitni.
Könnun sem gerð var meðal amerískra geð-
lækna leiddi í ljós að 7,1% karlgeðlækna og
3,1% kvengeðlækna viðurkenndu að hafa kyn-
ferðislegt samneyti við sjúklinga sína. Einungis
örlítill hluti þolenda (innan við 1%) kærir
áreitnina eða kvartar til einhverra aðila.
Oft líða mörg ár frá því að atvikið átti sér
stað þangað til kæra er lögð fram. Flestir segj-
ast ekki þora að kæra vegna þess að slíkt geti
haft alvarlegar afleiðingar og orðið þeim til
trafala í lífinu. Margir óttast viðbrögð gerand-
ans og þeirra sem standa honum næst. „Enginn
kemur til með að trúa manni, “ „allir segja að
þetta sé lygi,“ eru venjuleg viðbrögð þessara
einstaklinga. Engar tölur eru til um það hversu
margir ljúga kynferðislegri áreitni upp á ein-
hvern annan sem þó er talið gerast stöku sinn-
um.
Ekki er vitað hversu algeng kynferðisleg
áreitni er á Islandi þar sem það hefur enn ekki
verið rannsakað svo að ég viti. Sjálfum finnst
mér bandarísku tölurnar háar og efa að hægt sé
að alhæfa út frá þeim en fyrirbærið er að sjálf-
sögðu til hérlendis eins og annars staðar.
Afleiðingar
Rannsóknir sem gerðar hafa verið sýna að
stór hluti þolenda kynferðislegrar áreitni
kvarta undan geðrænum einkennum eins og
reiði, hræðslu, ótta, þunglyndi, grátköstum,
kvíða, lélegu sjálfsmati og höfnunarkennd.
Auk þess tala margir um líkamleg einkenni
eins og höfuðverki, svefntruflanir og aukna
tíðni ýmiss konar magaóþæginda og öndunar-
færasýkinga. Margir þolenda bregðast við
áreitni með efasemdum um eigið ágæti, sektar-
kennd og tilfinningalegri ringulreið. Sumir
finna fyrir mikilli skömm og ásaka sjálfa sig í
sífellu. Ef áreitnin heldur áfram versnar sjálfs-
matið enn og sjálfsmyndin brotnar. Þegar um
lækna eða guðsmenn var að ræða sagðist fólk
hafa hætt að trúa því að viðkomandi aðilar
gætu orðið sér til einhverrar hjálpar í sálar-
kreppu eða nauð. Þeir sem lengi búa við kyn-
ferðislega áreitni á vinnustað missa alla trú á
sjálfum sér og eigin hæfni og þeir sem hætta og
gefast upp án þess að gera neitt frekar fá alvar-
lega vanmáttarkennd. Þeir sem kvarta eða
kæra segja yfirleitt að sér líði betur. Margir
segjast hafa misst alla trú á yfirmenn sína og
stjórnvöld og vilja þeirra og getu til að koma
þolendum til hjálpar.
Hvað á að gera?
Mestu skiptir í málum sem þessum að sýna
fórnarlömbum kynferðislegrar áreitni skilning
og hluttekningu og hlusta gaumgæfilega á sögu
þeirra. Sumir leita til geðlækna eða sálfræðinga
vegna kvíða og spennu en segja ekki frá kyn-
ferðislegri áreitni fyrr en eftir fjölmörg viðtöl
af ótta við að verða ekki trúað. Mikilvægt er að
mynda sem best samband við sjúklinginn svo
að hann finni fyrir öryggi í meðferðinni. Vinna
verður með sektarkenndina og bjargarleysið
sem margir finna fyrir og styrkja sjálfsvitund og
sjálfstraust sjúklingsins. Þessir einstaklingar
þurfa oft langa meðferð þar sem brotum er
raðað saman og reynt að byggja upp jákvæða
mynd af lífinu á nýjan leik. Ýmsir sjálfshjálpar-
hópar reynast oft vel við úrvinnslu þessara
mála. Mestu skiptir að læknar átti sig á því að
fyrirbærið kynferðisleg áreitni er til þrátt fyrir
tilraunir margra til að drepa málum þessum á
dreif. Menn verða að sjá gegnum þá rykmekki
aula- og hótfyndni sem þyrlað hefur verið upp
og átta sig á því að um er að ræða alvarleg mál
sem geta haft miklar afleiðingar fyrir þolendur
og gerendur.
Óttar Guðmundsson læknir