Læknablaðið - 15.05.1999, Síða 38

422
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Umræöa og fréttir
Formannsspjall
Faglegt sjálfstæði lækna
Siðareglur lækna gera þær
kröfur að læknirinn aðstoði
alla þá sem hjálpar eru þurfi,
óháð þjóðfélagsstöðu. Lækn-
irinn á einnig að forðast að
þrýstingur frá stjórnendum
eða stjórnvöldum hafi áhrif á
faglega ákvarðanatöku og
ekki að láta faglegar ákvarð-
anir sínar stjómast af fjár-
hagslegum ávinningi.
Alþjóðafélag lækna (WMA)
hefur unnið hörðum höndum
að því að verja þetta faglega
sjálfstæði læknisins allt frá
stofnun þeirra samtaka. Sam-
félagsþróun og þróun í lækn-
isfræði síðustu áratugi hafa
haft áhrif á trúnaðarsamband
læknis og sjúklings með þeim
hætti, að auknar kröfur eru
gerðar til læknishlutverksins.
Auknir möguleikar til að lina
þjáningar og greina og lækna
sjúkdóma hafa leitt til þess að
væntingar almennings til
möguleika læknisfræðinnar
hafa aukist mjög mikið. Sam-
hliða þessu höfum við orðið
vitni að breyttu gildismati í
mörgum samfélögum. Meiri
áhersla er nú lögð á frelsi ein-
staklingsins heldur en sam-
stöðu meðal þjóðfélagsþegn-
anna. Þá heyrist í nútímaþjóð-
félagi oft hærra í þeim sem
tala um réttindi heldur en
þeim sem tala um skyldur.
Innan læknisfræðinnar birt-
ist þetta í ýmsum myndum,
meiri umræða er nú um rétt-
indi sjúklinga og sjálfskvörð-
unarrétt þeirra. Umræða um
forgangsröðun í heilbrigðis-
þjónustu verður sífellt meira
áberandi vegna þess að bilið
milli þess sem framkvæman-
legt er og þess sem samfélagið
telur sig hafa efni á eykst
stöðugt.
Margir læknar upplifa að
þurfa að starfa á mörkum þess
sem hægt er að telja faglega
forsvaranlegt þar sem þeir eru
undir stöðugt auknum þrýst-
ingi um að halda sig innan
ákveðins fjárhagsramma með
kostnað meðferðar og umönn-
unargæði. Að mati margra
lækna valda kröfur sjúklinga
og samfélagsins því í dag, að
mörgum læknum finnst þeir
vera í þeirri stöðu að þurfa að
verja hörðum höndum faglegt
og siðferðilegt sjálfstæði sitt.
Ljóst er að læknirinn verður í
auknum mæli að draga skýrar
línur í kringum faglegt sjálf-
stæði og læknishlutverk sitt.
Það er kominn tími til að slá
skjaldborg um faglegt sjálf-
stæði lækna. Ef læknar standa
ekki vörð um faglegt sjálf-
stæði sitt, er hætt við því að
eðli starfs læknisins breytist
umtalsvert og ekki verði leng-
ur litið á lækninn sem fag-
mann, heldur eingöngu sem
starfsmann i stöðugt flóknara
og fjölþættara heilbrigðis-
kerfi.
Læknar verða í samtökum
sínum að vinna að og vera
sammála um þau faglegu við-
mið sem unnið er eftir, en það
eru einmitt þau sem leggja
grunninn að sérstöðu starfs-
ins. Sjálfsmynd læknisins
byggist á sameiginlegum, sið-
ferðilegum og faglegum við-
miðunum og þróun starfsins
vegna framhaldsmenntunar
og rannsókna. Starf læknisins
teygir arma sína um allt heil-
brigðiskerfið og er í eðli sínu
miðpunktur þess starfs sem
þar er unnið.
Alþjóðafélag lækna hefur
lagt til við aðildarfélög sín að
þau beiti sér fyrir því að tryggt
verði að einstaka læknar geti
neitað að taka þátt í meðferð
sem stríðir gegn siðferðisvit-
und þeirra, að tryggja rétt
lækna til að neita að taka þátt í
starfi sem þeir telja faglega
óþarft, réttinn til að neita að
taka þátt í faglega eða sið-
ferðilega óásættanlegri starf-
semi vegna fjárhagslegs þrýst-
ings frá stjómvöldum eða at-
vinnveitanda. Þá vilja samtök-
in einnig vernda skýran rétt
læknisins til að slíta sambandi
læknis og sjúklings sem lækn-
irinn telur að ekki skili árangri
að því gefnu að tryggt sé að
ábyrgðinni á vandamálinu sé
komið í annarra hendur.
Læknasamtökin munu standa
tryggilega vörð um faglegt
sjálfstæði allra lækna á Is-
landi.
Guðmundur Björnsson
formaður LI