Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1998, Side 51

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 37
51
Inngangur: Svefntruflanir og svefnleysi er
algengt meðal eldra fólks og svefnlyfjanotkun
fer vaxandi með aldri. Langtímanotkun svefn-
lyfja er algeng meðal vistmanna á öldrunar-
stofnunum, en það fólk er sérlega viðkvæmt
fyrir aukaverkunum. Avinningur langtíma-
notkunar svefnlyfja er ekki skýr og getur leitt
til ávana. Markmið rannsóknarinnar var annars
vegar að kanna gæði svefns aldraðra og hins
vegar að gera tilraun til að draga úr og hætta
svefnlyfjanotkun.
Efniviður og aðferðir: I rannsóknina voru
valdir 25 öldrunarsjúklingar á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur Landakoti og hjúkrunarheimilinu
Eir. Þeir voru taldir í þokkalegu ástandi and-
lega og líkamlega, það er hvorki áberandi
heilabilaðir né haldnir þunglyndi, miklum
verkjum eða á öðrum geðlyfjum. Aldursdreif-
ing var 70-96 ár, meðalaldur 84 ár, 14 konur og
11 karlar. Hópnum var skipt í tvennt, án svefn-
lyfja voru 12 en 13 höfðu notað svefnlyf reglu-
lega í meira en tvo mánuði. Allir nema einn
tóku benzódíazepín, einn tók zíklón. Til mats á
svefni og svefngæðum voru notaðar þrjár að-
ferðir: staðlaður spurningalisti (PSQS), svefn-
skrá sem færð var á hverjum morgni og hreyfi-
nemi samkvæmt sérstakri áætlun. Haldnir voru
fræðslufundir fyrir starfsfólk viðkomandi deilda
um svefntruflanir, lyfjameðferð og aðra mögu-
leika til að bæta svefn. Fyrsta tímabil rann-
sóknarinnar stóð yfir í fimm vikur. A annarri
og þriðju viku var svefnlyfjanotkun hætt þann-
ig að dregið var úr lyfjastyrk smám saman á
tveimur vikum. Tíu vikum síðar voru gerðar
mælingar á svefngæðum þeirra sem náð höfðu
að hætta svefnlyfjanotkun.
Niðurstöður: 1 upphafi var ekki munur á
hópunum varðandi svefngæði samkvæmt spurn-
ingalista. Af 12 sjúklingum sem teknir voru af
svefnlyfjum voru 10 (83%) án þeirra eftir fimm
vikur. Tíu vikum síðar voru sjö (58%) þeirra
enn án svefnlyfja. Allir þátttakendur sváfu
óvenjulega miðað við eðlilegan nætursvefn en
samkvæmt mælingum með hreyfinema kom
fram að nætursvefn er aðeins hluti heildar-
svefns hjá öldruðum. Meðaltími í rúminu var
meira en 11 klukkustundir en svefntími sjö til
átta klukkustundir. Svefngæði urðu meiri eftir
að svefnlyfjanotkun var hætt. Bæði styttist tím-
inn sem tók að sofna og þó svefn- og vöku-
skeiðum fjölgaði við að hætta svefnlyfjanotkun
þá fjölgaði svefntímabilum án hreyfinga.
Alyktanir: Rannsóknin bendir til þess að
hægt sé í mörgum tilvikum að stöðva langtíma-
notkun svefnlyfja meðal aldraða með góðum
stuðningi og með því að draga kerfisbundið úr
notkuninni. Leiða má að því líkur að með því
að hætta svefnlyfjanotkun aukist gæði svefns-
ins og að hreyfing aukist að deginum.
E-58. Ellihrörnun í augnbotnum Reyk-
víkinga 50 ára og eldri. Reykjavíkur-
augnrannsóknin
Friðbert Jónasson, Þórður Sverrisson, Einar
Stefánsson, Haraldur Sigurðsson, Ingimundur
Gíslason, Þórir Harðarson, Arsæll Arnarsson,
Laufey Tryggvadóttir, K. Sasaki og íslensk/jap-
anski samstarfshópurinn
Frá læknadeild HÍ, augndeild Landspítalans,
Kanazawa Medical University, Krabbameins-
félaginu
Inngangur: Sautjánhundruð Reykvíkingar,
50 ára og eldri, voru valdir með slembiúrtaki til
að taka þátt í víðtækri rannsókn á augum meðal
annars smásjárskoðun á augnbotnum.
Efniviður og aðferðir: Sextánhundruð þrjátíu
og fimm einstaklingar uppfylltu skilgreiningu
rannsóknarinnar og til skoðunar mættu 1.045,
461 karl og 584 konur, 68,2% 50-79 ára en
35,8% 80 ára og eldri. Sjúklingar voru skoðaðir í
raufsmásjá í þrívídd með 78 D linsu. Ástand
depils (macula) var flokkað í fjóra flokka það er
án hrömunarbreytingar, byrjandi þurrhrörnun,
þurrhrörnun á háu stigi og vot hrörnun.
Niðurstöður: Hægt var að dæma 1.030 depla
(maculae) í hægri augum og 1.033 í vinstri aug-
um. Ekki var tölfræðilega marktækur kynja-
munur né munur á hægra og vinstra auga.
Overulegur munur var á meðalsjónskerpu
þeirra sem voru án ellihrörnunarbreytinga og
þeirra sem voru með byrjandi þurrhrörnun.
Þurr ellihrörnun á háu stigi og vot ellihrörnun
fundust í (0,5% hvort hjá 60-69 ára; 3,5 og 2%
hjá 70-79 ára og 16 og 6,5% hjá 80 ára og
eldri. Fjölþátta aðhvarfsgreining sýnir aukn-
ingu algengis ellihrörnunar með aldri og ef
hægri augu eru notuð sem dæmi og öllum teg-
undum slegið saman þá eykst hlutfallsleg
áhætta á ellihrörnun í augnbotnum (OR) frá
50-59 ára til 60-69 ára 1,74 falt, til 70-79 ára
5,24 falt og til 80 ára og eldri 13,6 falt. Við
hver 10 ár sem fólk eltist jókst áhættan (OR)
fyrir þurra ellihrörnun á byrjunarstigi 1,88 falt
(95% CI 1,6-2,2), fyrir þurra hrörnun á háu
stigi 6,93 falt (95% CI 3,6-13,2) og fyrir vota
hrörnun 5,94 falt (95% CI 2,5-13,9). Af augum