Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.04.1930, Page 20

114
Samvinna og sjálfstæði.
[Stefnir
mundi hafa megnað að sigrast á
þeim örðugleikum. Reynslan sýndi
líka, að þar sem þeim dyggðum
var eigi til að dreifa hjá forystu-
mönnum, var ósigurinn venju-
lega vís.
Þau höfuð atriði, sem aðal á-
herzla var lögð á hjá kaupfélög-
unum á öllum þeirra fyrstu árum
og jafnan síðan hefir staðið í lög-
um þeirra sem tilgangur félag-
anna eru einkum þrjú:
• 1. Útvegun erlendrar vöru með
sem beztum kostum og fæst-
um milliliðum.
2. Skuldlaus viðskifti.
3. Vöndun og sala innlendrar
vöru.
Þessi stefnuskráratriði, og eins
annað það sem ýms félögin hafa
lögfest sem tilgang, miðar allt að
því aðaltakmarki að efla efnalegt
sjálfstæði þeirra manna sem félög-
in mynda.
En hverju hafa þau nú til leið-
ar komið á því tímabili, sem liðið
er? Að svara þeirri spurningu til
hlýtar er svo margþætt umfangs-
mikið og lítt rannsakað mál, að
þess er enginn kostur hér enda eigi
ætlunin, en nokkur alkunn atriði
er þó hægt að nefna því til sönnun-
ar, að þessi félagsskapur hafi á
liðnum tímum haft mikla f járhags-
lega þýðingu.
1. Að lækka verðlag erlendrar
vöru með færri milliliðum og minni
tilkostnaði, hafa félögin áreiðan-
lega gert. I því efni reyndist mun-
urinn mestur á fyrri hluta starfs-
tímans, en nokkur hefir hann alltaf
reynst, í það minnsta fram um
stríðslok.
2. Að bæta verkun innlendrar
vöru og þar af leiðandi koma henni
í hærra verð. Á því sviði hafa fé-
lögin án efa unnið sitt þarfasta
verk og unnið gagn, sem aldrei
verður með vissu sagt hve mik-
ið er.
3. Að safna sjóðum til trygging-
ar og reksturs. — Munu þeir sjóð-
ir nú í öllum sambandsfélögum
vera um 4 miljónir kr. samtals.
Svo eigi sé fleira nefnt, sem
unnt væri að sanna með þá stað-
hæfing, að umræddur félagsskapur
hafi á liðnum tímum verið til mik-
illa nytsemda, þá sýnir það sem
hér er talið, að þessi grein íslenzkr
ar samvinnu hefir stutt talsvert að
því, að efla fjárhagslegt sjálfstæði
einstaklinganna, ekki einasta
þeirra sem verið hafa starfandi fé-
lagar, heldur einnig hinna sem ut-
an við hafa staðið. Af þeim eðli-
legu orsökum, er umræddur félags-
skapur vinsæll meðal almennings-
Menn hafa gert sér bjartar vonir
um, að hans starfsemi væri eitt