Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.04.1930, Page 64

158
Fjármagn og framfarir.
[Stefnir
hverju a,f henni frá sér; þegar
þúsund hundraðkrónuseðlar eru
taldir upp í hendurnar á honum
getur hann líklega látið sér nægja
átta hundruðin, og eftirlátið tvö-
hundruðin til almenningsþarfa!
Og ef ríkið þannig fær 20000 kr.,
þá getur ríkið þó líklega notað
þær eins og því sýnist. Ef til vill
hugsa menn sem svo, að úr því
að peningarnir áður voru eign, þá
væri réttara að ríkið notaði þá til
eignaaukningar, t. d. til þess að
leggja járnbrautir eða byggja
orkuver, og mönnum finnst þá að
þeir sýni mikla djúphyggni í þjóð-
hagsfræði, þegar þeir á þennan
hátt láta sér annt um að rýra ekki
þjóðareignina. En í rauninni láta
þessir menn stjórnast af þeirri al-
veg barnalegu hugsun, að eftir-
látni arfurinn hafi í raun og veru
verið 100000 króniir. Ef það stæði
fulllíomlega Ijóst fyrir mönnum,
að sérhvert verðmæti er ávallt
bundið í nytsömum fjármunum,
ef skoðað er niður í kjölinn, t. d.
í landi, húsum, járnbrautum,
verksmiðjum og þvíumlíku, þá
myndi ekki geta komið upp svo
fjarstæð hugsun sem það er, að
skyndilega sé unnt að koma verð-
mætinu í aðra notkun, en það er í,
eða breyta því í eitthvað annað
en það sem er.
Þegar menn sjá að hlutafélag^
hefir mikinn ársarð, þá finnst
mönnum mögulegt að taka hvaða
upphæð sem er af honum í skatt,
og menn gjöra sér enga hugmynd
um að félag, sem hefir haft eina
miljón í árságóða geti átt erfitt
með að borga hálfa miljón í skatt
næsta ár. — Auðsjáanlega stafar
þetta aftur af því, að menn hugsa
sér að arðurinn sé til í pening-
um. En ef það hefir nú verið ó-
hjákvæmilegt að nota arðinn jafn
óðum til þess að auka við verk-
smiðjur félagsins og til þess að
byggja nýja verkamannabústaði,
cg ef arðurinn kemur nú einung-
is fram í hækkuðu bókfærðu verði
þessara mannvirkja, hvernig horf-
ir málið þá við? Jeg hugsa að
flestir af lesöndum mínum muni
játa fyrir sjálfum sér að hér ligg-
ur fyrir málsatriði, sem þeir hafa
aldrei gjörhugsað.
Hinn ríkjandi skilningsskortur á
eðli verðmætanna kom fram á var-
hugaverðan og að ýmsu leyti
háskalegan hátt í stríðinu, og má-
ske ennþá frekar við friðarsamn-
ingana þar á eftir. 1 byrjun stríðs-
ins festu menn augun á tölum
hagskýrslnanna um þjóðarauð
hvers af ófriðarríkjunum, og
gerðu sér í hugarlund, að getan
til þess að bera fjárhagsbyrð-