Sagnir - 01.04.1989, Side 23

Sagnir - 01.04.1989, Side 23
Mygluskán og hálfblautur ruddi verið komið við. Þegar séra Árni Gíslason forbetraði staðarþorpið að Stafafelli í Lóni um 1793 þá byggði hann m.a. hlöðu sem var endastæð við fjósið líkt og í Hvítárholti eða Gröf.H Það gæti bent til þess að þetta byggingarlag á fjóshlöðum hafi verið ráðandi nær alla íslands- söguna. Stórar og litlar TAFLA 2 FJÓSHLÖÐUR Staður Stærð hlöðu í m2 Lengd fjóss í m Áætl. fjöldi gripa í fjósi Áætl. kýrfóður í hlöðu Bergþórshvoll 13,2 14 30 2-3 Hvítárholt um 65 10-11 22-25 12-13 Stöng 40-52 10+ 20-23+ 7-9+ Sámsstaðir 12,6 8,6 20 2-3 ? Þórarinsstaðir 13,2 7,6 14-15 2-3 ? Laugar 28,8 11 20 5-6 Gröf 46,0 8,3-8,8 20 8-9 Lundur 29,2 9 20 5-6 Hlöðurnar má þannig flokka eftir af- stöðu við fjós, en athyglisverðari flokkun fæst með því að athuga stærð þeirra miðað við fjós, þ.e. m2 af hlöðu miðað við fjölda gripa í fjósi. Fjósin eru flest ámóta stór; í þeim hafa rúmast í kringum 20 anna í fjósinu, þ.e.a.s. kýrnar, en kálfarnir og nautin hafa fengið hey annarstaðar frá og/eða verið látin fleyta sér á útigangi.16 Svona út- reikningar eru auðvitað varasamir; Heimildir: Samanber tilvísanir 3-5. 8 kúm.19 Þetta eru áþekk hlutföll og hjá Gísla; 5-6 m2 af hlöðugólfi munu þá samsvara vetrarfóðri einn- ar kýr. Þessa tölu verður auðvitað að taka sem grófa nálgun, en hún er hlaða. Sdpir. Aðeins í fjósinu á Þórarins- stöðum hafa verið færri gripir (um 15). Fjósin í Hvítárholti og á Stöng hafa kannski rúmað eitthvað fleiri en 20 gripi, en langstærsta fjósið er a Bergþórshvoli - þar hafa komist a h að 30 gripir (þar sem básar verða ekki beinlínis taldir, er miðað við að hver gripur hafi um 0,9-1 m a lengdinni15). Eins og sést af töflu eru hlöðurnar aftur á móti mjög tfiisstórar, og lítið samhengi milli stærðar hlöðu og fjölda gripa í fjósi. 'sli Gestsson, sem stjórnaði upp- Sreftrinum í Gröf, hefur reiknað út a ^ hlaðan þar hafi rúmað um 175 jj1 af töðu (f hæsta lagi), og að ef únni hafi verið ætlaðir um 20 m3 af öðu yfir veturinn, þá hafi hlaðan rumað hey fyrir tæpan helming grip- erfitt er að áætla uppbyggingu húsa út frá grunninum einum saman, og enn erfiðara að áætla hversu mikið gripunum var gefið, því hafa verður í huga að kúm var ekki alltaf gefið til nytar yfir veturinn, heldur látið nægja að halda í þeim lífinu, og þeim jafnvel beitt út á gaddinn um miðjan vetur.17 Auk þess gat fóður- gildi töðunnar verið mjög misjafnt. Ef útreikningar Gísla eru bornir saman við heimildir frá 18. öld kem- ur þó í ljós að þeir eru líklega nokk- uð nærri lagi. Guðlaugur Sveinsson segir að 28,5 m2 hlaða sín hafi „þá best lét, fódrat 6 kýr“, en 5 þegar lakara hey var í henni.18 Anonymus áætlar í grein sinni um heyhlöður, að 48,4 m2 hlaðan sem hann vill byggja muni duga fyrir fóður handa jafn þarfleg fyrir því. Samkvæmt þessu má skipta hlöðunum í tvennt. Annarsvegar eru þær sem hafa ekki rúmað nema brot af því fóðri sem þurfti ofan í kýrnar í viðkom- andi fjósi, eins og hlöðurnar á Berg- þórshvoli og Sámsstöðum. Þar hlýt- ur mestur hluti heysins að hafa ver- ið úti undir beru lofti, í stakkgörðum eða einhverskonar stæðum. Smá- hlöður sem þessar virðast hafa tíðk- ast hér alla tíð. í skrá yfir eignir Daða í Snóksdal frá 1563-1564 er getið um hlöðukofa við geldneyta- fjós.20 Það hefur varla verið neitt stórhýsi. Frá Austfjörðum - þar sem hlöður hafa átt sér nokkuð samfellda sögu að því er virðist, höfum við þetta upp úr síðustu aldamótum: L SAGNIR 21
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.