Sagnir - 01.04.1989, Page 26

Sagnir - 01.04.1989, Page 26
Orri Vésteinsson Uppbygging hlöðu sem enn stendur í SkaftaíeUi. Uppbygging hlaðanna í Gröf og á Lundi hefur uerið áþekk þessu. þess höfðu menn vindaugu á stöfn- um hlöðunnar.38 En þar sem loft kemst inn, þar vill líka seytla vatn. Það hefur þannig verið vissara að hafa heyið eins þurrt og hægt var, en á því gat auðvitað orðið mis- brestur, einkanlega í þeirri vætutíð sem stundum plagar þetta land. Vel tyrfð hey sem stóðu úti á ber- angri höfðu þann kost fram yfir hlöðurnar að um þau lék sífelldur næðingur, þau þornuðu því frekar og því var minni hætta á að kviknaði í þeim. Hey sem sett var í þannig stæður þurfti því ekki að vera eins þurrt og það sem fór í hlöðurnar. Skúli Magnússon heldur því fram að vel og réttilega hlaðnir heystakkar geti haldist óskemmdir í 2-3 ár.39 Á því leikur hinsvegar enginn vafi að tyrfðu heyi var hættara við að hrekj- ast og blotna en heyi sem geymt var í hlöðum. Og hey sem geymt var í heytóftum var fullt eins líklegt til að brenna og hlöðuhey.40 „Hvorsu kann einn fátækr leigulidi...?“ Það er þannig líklega bitamunur en ekki fjár hvort hey geymdist betur í hlöðu eða í stakki. Enda er sú rök- semd - að hey skemmist síður í hlöðum, lítið notuð í málflutningi þeirra 18. aldar manna sem voru að hvetja landa sína til að byggja hlöður. Helstu kostirnir við hlöður eru taldir vera þeir - að fljótlegra og þægilegra sé að setja í þær, einkan- lega í vætutíð, ekki þurfi að tyrfa á milli þess sem bætt er í stabbann, - að þægilegra sé að gefa úr þeim og að ekkert hey þurfi að skemmast á leiðinni úr hlöðu í kýrkjaft, - að úr þeim megi gjörgefa hverja tuggu, - að ekki komist peningur að til að rífa úr stálinu, og - að ekki þurfi að rista torf á hverju sumri til að þekja heyin.41 Það eru þannig að stórum hluta hagkvæmnisástæður sem gera hlöð- urnar að betri kosti en tyrfðu heyin. Guðlaugur Sveinsson reiknar út að torfið sem fer til að byggja 5-6 kýr- fóðra hlöðu samsvari 8 ára torf- skurði til að þekja sama hey í stökkum. Veggir slíkrar hlöðu myndu standa í 30-40 ár eða lengur og að þakið þyrfti ekkert viðhald fyrstu 5 árin 42 Með því að heygarðar og -tóftir þurfa einnig viðhald, má segja að hlaða Guðlaugs myndi borga sig upp á innan við 8 árum. En hvað kostaði að byggja sér hlöðu? í grein um heyhlöður frá 1857 er reiknað út, að til að byggja 8-9 kýrfóðra hlöðu fari um 58 dagsverk, auk kostnaðar við að flytja torf og timbur heim að bæ sem er reiknaður sem 101 hestleigudagur. Þar við bætist svo timburverðið sem er 12 rd. 48 sk. Hér er tæplega of- reiknað því tilgangur hins ónafn- greinda höfundar er að fá menn til að byggja sér hlöður, þó er hér lík- lega miðað við nokkuð langa kaup- staðarleið. Hann telur að þessi hlaða muni standa í 40-50 ár og muni borga sig upp á um 6 árum. Til samanburðar reiknar hann að kostnaður við að byggja heytóft nemi rúmum fjórðungi kostnaðar við að byggja hiöðu.43 Þetta er töluverður stofnkostnað- ur, enda segir Markús Eyjólfsson að áskorun hans um hlöðubyggingar verði svarað á þessa leið: -í“ »“ J « sf/rur Tillaga Anonymusar frá 1791 um huernig haganlegast mcetti byggja hlöðu og fjós. A er hlaðan, B fjós fyrir 8 kýr mylkar, C ranghali, D hesthús, E hesthúshlaða, F heygarður „ef hladan dugar ekki" a gluggi, huar inn er kastað heysátunum, b uindauga, c dyr til heygarðs, d dyr til hlöðu, e-e básar, f-f flórinn, g-g steinlögn til að moka mykju ofan í, h brunnhús, i útidyr fjóssins, k stallurinn I dyr til hesthúshlöðu, m hesthúsdyr, n gluggi til að láta inn um heyið, o hlið eða sund ofan í uegginn, p dyr fram í ranghala, q rœsi úr heygarðshorninu. hvorsu kann einn fátækr leigulidi at byggia svo stórt hús, sem þarf yfir allt hans hey, þar hann er ein- virki bornum bundinn, og má eigi missa vinnu sína, svo lengi, sem hann þarf til at byggia, vidrin ærit dýr og optsinnis fæzt eigi? 24 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.