Sagnir - 01.04.1989, Síða 26

Sagnir - 01.04.1989, Síða 26
Orri Vésteinsson Uppbygging hlöðu sem enn stendur í SkaftaíeUi. Uppbygging hlaðanna í Gröf og á Lundi hefur uerið áþekk þessu. þess höfðu menn vindaugu á stöfn- um hlöðunnar.38 En þar sem loft kemst inn, þar vill líka seytla vatn. Það hefur þannig verið vissara að hafa heyið eins þurrt og hægt var, en á því gat auðvitað orðið mis- brestur, einkanlega í þeirri vætutíð sem stundum plagar þetta land. Vel tyrfð hey sem stóðu úti á ber- angri höfðu þann kost fram yfir hlöðurnar að um þau lék sífelldur næðingur, þau þornuðu því frekar og því var minni hætta á að kviknaði í þeim. Hey sem sett var í þannig stæður þurfti því ekki að vera eins þurrt og það sem fór í hlöðurnar. Skúli Magnússon heldur því fram að vel og réttilega hlaðnir heystakkar geti haldist óskemmdir í 2-3 ár.39 Á því leikur hinsvegar enginn vafi að tyrfðu heyi var hættara við að hrekj- ast og blotna en heyi sem geymt var í hlöðum. Og hey sem geymt var í heytóftum var fullt eins líklegt til að brenna og hlöðuhey.40 „Hvorsu kann einn fátækr leigulidi...?“ Það er þannig líklega bitamunur en ekki fjár hvort hey geymdist betur í hlöðu eða í stakki. Enda er sú rök- semd - að hey skemmist síður í hlöðum, lítið notuð í málflutningi þeirra 18. aldar manna sem voru að hvetja landa sína til að byggja hlöður. Helstu kostirnir við hlöður eru taldir vera þeir - að fljótlegra og þægilegra sé að setja í þær, einkan- lega í vætutíð, ekki þurfi að tyrfa á milli þess sem bætt er í stabbann, - að þægilegra sé að gefa úr þeim og að ekkert hey þurfi að skemmast á leiðinni úr hlöðu í kýrkjaft, - að úr þeim megi gjörgefa hverja tuggu, - að ekki komist peningur að til að rífa úr stálinu, og - að ekki þurfi að rista torf á hverju sumri til að þekja heyin.41 Það eru þannig að stórum hluta hagkvæmnisástæður sem gera hlöð- urnar að betri kosti en tyrfðu heyin. Guðlaugur Sveinsson reiknar út að torfið sem fer til að byggja 5-6 kýr- fóðra hlöðu samsvari 8 ára torf- skurði til að þekja sama hey í stökkum. Veggir slíkrar hlöðu myndu standa í 30-40 ár eða lengur og að þakið þyrfti ekkert viðhald fyrstu 5 árin 42 Með því að heygarðar og -tóftir þurfa einnig viðhald, má segja að hlaða Guðlaugs myndi borga sig upp á innan við 8 árum. En hvað kostaði að byggja sér hlöðu? í grein um heyhlöður frá 1857 er reiknað út, að til að byggja 8-9 kýrfóðra hlöðu fari um 58 dagsverk, auk kostnaðar við að flytja torf og timbur heim að bæ sem er reiknaður sem 101 hestleigudagur. Þar við bætist svo timburverðið sem er 12 rd. 48 sk. Hér er tæplega of- reiknað því tilgangur hins ónafn- greinda höfundar er að fá menn til að byggja sér hlöður, þó er hér lík- lega miðað við nokkuð langa kaup- staðarleið. Hann telur að þessi hlaða muni standa í 40-50 ár og muni borga sig upp á um 6 árum. Til samanburðar reiknar hann að kostnaður við að byggja heytóft nemi rúmum fjórðungi kostnaðar við að byggja hiöðu.43 Þetta er töluverður stofnkostnað- ur, enda segir Markús Eyjólfsson að áskorun hans um hlöðubyggingar verði svarað á þessa leið: -í“ »“ J « sf/rur Tillaga Anonymusar frá 1791 um huernig haganlegast mcetti byggja hlöðu og fjós. A er hlaðan, B fjós fyrir 8 kýr mylkar, C ranghali, D hesthús, E hesthúshlaða, F heygarður „ef hladan dugar ekki" a gluggi, huar inn er kastað heysátunum, b uindauga, c dyr til heygarðs, d dyr til hlöðu, e-e básar, f-f flórinn, g-g steinlögn til að moka mykju ofan í, h brunnhús, i útidyr fjóssins, k stallurinn I dyr til hesthúshlöðu, m hesthúsdyr, n gluggi til að láta inn um heyið, o hlið eða sund ofan í uegginn, p dyr fram í ranghala, q rœsi úr heygarðshorninu. hvorsu kann einn fátækr leigulidi at byggia svo stórt hús, sem þarf yfir allt hans hey, þar hann er ein- virki bornum bundinn, og má eigi missa vinnu sína, svo lengi, sem hann þarf til at byggia, vidrin ærit dýr og optsinnis fæzt eigi? 24 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.