Sagnir - 01.04.1989, Side 56

Sagnir - 01.04.1989, Side 56
Gunnar Halldórsson því í sér undirgefni við náttúruna sem var tæki í hendi guðs til að hafa hemil á syndum. Hallærin voru óhjákvæmileg og verðskulduð refs- ing guðs, en refsingin átti að vera fagnaðarefni þar sem betra væri að þola hana í þessu lífi sér til sálu- hjálpar en verða af himnaríki eftir dauðann. Og gamla forlagatrúin var staðfest af þeim kristna boðskap að ekkert gæti aukið við eða dregið úr þeim þjáningum sem mönnum væru skammtaðar af guði. Viðhorfin sem hér er lýst fólu í sér að fólk beindi sjónum sínum að himnaríki fremur en möguleikanum á að bæta hag sinn í þessu lífi. Þar sem fólki voru allar veraldleg- ar bjargir bannaðar átti það engan betri kost en að reyna að verjast þeirri mestu ógn sem steðjaði að kyrrstöðuþjóðfélaginu: fólksfjölgun umfram það sem landið gat borið og afleiðingum hennar, hungurs- neyð og drepsóttum. Það sam- ræmdist rétttrúnaðinum að dauði syndlausra barna væri fagnaðarefni og ástæða er til að ætla að sú trú hafi átt einhvern þátt í hárri dánar- tíðni ungbarna.80 Eins var það í samræmi við rétttrúnaðinn að setja strangar hömlur við lauslæti, enda virðast þær hafa borið góðan árang- ur.81 Að banna fólki að giftast var strangt til tekið ekki kristilegt, en hömlur þær sem settar vom við búð- setu takmörkuðu í raun giftingar- möguleika þegar jarðnæði var ófáan- legt. Og þessar hömlur voru ræki- lega studdar með þeim kristilegu rökum að þurrabúðalífið væri sið- spillandi. Langvarandi góðæri þóttu einnig siðspillandi, líklega einkum vegna þess að þau leystu úr læðingi metn- að og atorku hinna lægra settu sem þá ógnuðu hagsmunum valdastétt- arinnar. Áherslan á trúarlegt gildi fátæktar, þjáninga, nægjusemi og undirgefni82 þjónaði meðfram því samfélagslega hlutverki að fyrirbyggja átök um þau takmörkuðu veraldar- gæði sem til voru í kyrrstöðuþjóð- félaginu. Þar sem trúarlíf var ekki aðskilið frá hinu veraldlega heldur innifalið í öllum athöfnum sjáum við tvíþættan tilgang í eftirfarandi varnaðarorðum til þeirra sem þrátt fyrir allt höfðu komist í efni: Hallgrímur Pétursson (1614-1674) Eg ann þér svoddan sœlu Samkuœmt hinni heimsfrœgu afskiptaleysiskenningu Philippe Ariés (1962) leiddi há dánartíðni ungbarna til þess að fóik forðaðist að bindast tilfinningalegum böndum uið börn sín. Eduard Shorter (1976) og Lauirence Stone (1977) „aðhyllast afskiptaleysis- kenninguna en hafa endaskipti á orsakasamhengi. “9? Saknaðarljóð Hallgríms Péturssonar um Steinunni dóttur sína sem dó á fjórða án98 gefur tilefni til ihugunar um réttmœti þessara kenninga: Unun var augum mínum ávallt að líta’ á þig, með ungdóms ástum þínum ætíð þú gladdir.mig rétt yndis-elskulig auðsveip, af hjarta hlýðug, í harðri sótt vel líðug sem jafnan sýndi sig. Næm, skynsöm, ljúf í lyndi lífs meðan varstu hér, eftirlæti og yndi ætíð hafði’ eg af þér, í minni muntu mér; því mun ég þig með tárum þreyja af huga sárum, heim til þess héðan fer. Ég ann þér svoddan sælu, að sjá þitt gleði-vín héðan úr eymdar pælu eg kem þar senn til þín; ó hvað sætir samfundir seðja þá okkar geð um eilífar ævistundir að lifa drottni með. 54 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.