Sagnir - 01.04.1989, Side 97

Sagnir - 01.04.1989, Side 97
íslensk nýlendustefna að sjón helgaði rétt og það var ekki neinum vafa undirorpið að það voru Islendingar sem fyrst komu auga á Grænland.18 A Alþingi hafði ekkert verið minnst á Grænland í 16 ár er Pétur Ottesen flutti þingsályktunartillögu sína 1947, sem áður er getið. Er til- laga Péturs kom til umræðu létu einungis tveir þingmenn álit sitt í Ijós, þeir Einar Olgeirsson og Bjarni Benediktsson dómsmálaráðherra. Einar vildi ekki gera lítið úr söguleg- um eða lagalegum rétti en vildi líta á hinn siðferðilega rétt fyrst. Réttur- inn til Grænlands væri fyrst og fremst Grænlendinga sjálfra sagði hann en ef Grænlendingar gætu hins vegar ekki nýtt sér auðlindir sínar sjálfir þá ættum við þar rétt fram yfir aðrar þjóðir en þó aldrei fram yfir Grænlendinga sjálfa. Best væri þó að þjóðir Norðurlanda hefðu sem mest samstarf og nýttu auðlindir svæðisins í sameiningu. Einar hafnaði algerlega öllum hug- myndum um að gera Grænland að nýlendu og sagði: „Við höfum nógu lengi verið nýlenduþjóð til þess að geta unnað nokkurri þjóð þess hlut- skiptis."19 Bjarni sagðist fagna tillög- unni og vissulega væri okkur hagur í því að hafa einhver réttindi til fisk- veiða við strendur Grænlands en hann hafnaði alfarið þeim röksemd- um að íslendingar ættu einhvern rétt til Grænlands. Sú meginstoð í röksemdum Jóns Dúasonar að sjón helgi rétt, sem Pétur Ottesen byggði Tilvísanir 1 Alþingistíðindi 1947 A, Rv. 1948, 300. 2 Alþingistíðindi 1947 A, Rv. 1948, 302. 3 íslenzk fornrit I, Rv. 1963, 132. 4 Sjá nánar um Hans Egede í Finn, Gad: Gmnland, Kbh. 1984, 142-162. 5 Christensen: Várt Folks Historie VIII, Oslo 1961, 115-116. 6 Christensen: Vdrt Folks Historie VIII, 323-324. Sjá einnig: Skeie, Jon: Poli- tikere og Diplomater i Grönlands- saken, Oslo 1933. 7 Christensen: Várt Folks Historie VIII, 327-328. 8 Sjá t.d. Midgaard, John: Norges Hist- orie, Oslo 1967. 9 Grœnland á krossgötum [Samsafn tillögu sína á, væri ein sú allra furðu- legasta staðhæfing sem hann hefði lesið og þeim erlendu fræðimönn- um sem styddu skoðanir Jóns, t.d. Ragnari Lundborg, væri alls ekki treystandi. Sem vinsamleg tilmæli til Péturs vildi hann benda á að Reykvíkingar gætu samkvæmt þessu gert kröfu til þess að eiga bújörð hans að Ytra-Hólmi en þangað mætti vel sjá á góðviðrisdögum.20 Grænlandsmálið var nú að mestu úr sögunni hvað Alþingi varðaði en svona til að hafa vaðið fyrir neðan sig ákvað Bjarni Benediktsson, sem utanríkisráðherra 1948, að fá álit þriggja sérfróðra manna á rétti ís- lands til Grænlands. Nefndina skip- uðu Gissur Bergsteinsson frá Hæstarétti, Ólafur Jóhannesson frá Lagadeild Háskólans og Hans G. Andersen frá Utanríkisráðuneytinu. Álit nefndarinnar var á þá leið að Danir hefðu full og óskoruð réttindi yfir Grænlandi og íslendingar hefðu þar engan lagalegan rétt. Það var þó ekki laust við að nefndarmenn teldu íslendinga eiga einhvern siðferði- legan rétt. Lokaorð skýrslunnar eru: „Danir standa enn í óbættum sök- um við íslendinga fyrir kaupþrælk- un á þeim um margra alda skeið. Réttindaveizla á Grænlandi gæti ver- ið þáttur í viðleitni þeirra til að bæta margra alda órétt."21 Jón Dúason var sem vonlegt var aldeilis ekki sam- mála nefndinni og sendi frá sér bækling þar sem hann hrakti rök- semdir hennar lið fyrir lið með sinni greina eftirýmsa höfunda], Rv. 1947. 10 Ólafur Lárusson: „Réttarstaða Græn- lands að fornu.“ Andvari. Tímarit hins íslenska þjóðvinafélags, Rv. 1924, 28-64. 11 Alþingistíðindi 1925 A, Rv. 1925, 934. 12 Alþingistíðindi 1925 D, Rv. 1925, 251. 13 Alþingistíðindi 1931 D, Rv. 1931,31. 14 Alþingistíðindi 1931 A, Rv. 1931, 236. 15 Alþingistíðindi 1931 D, 99. 16 Alþingistíðindi 1931 D, 106. Sjá nán- ar um umræðurnar á síðum 91-111. 17 Ársæll Árnason: Grœnlandsför 1929, Rv. 1929, 49. 18 Jón Dúason: Rjettarstaða Grœn- alkunnu rökvísi. Það dugði hins vegar ekki til og málið hefir ekki ver- ið tekið aftur upp á Alþingi. Að lokum Þeir menn er fluttu tillögur á Al- þingi, ályktanir á fiskiþingum eða skrifuðu í blöð og tímarit um að gera Grænland að nýlendu voru ekki einhverjir forhertir þrjótar. í þessu máli blönduðust saman hags- munir útgerðarmanna og þjóðernis- stefna þannig að „allir" fengu eitt- hvað við sitt hæfi. Þeim sem um þetta mál fjölluðu var mjög umhug- að um velferð Grænlendinga og töldu meðferð Dana á þeim ekki til fyrirmyndar. íslendingar voru vanir að kenna Dönum um allt illt og að meina íslendingum aðgang að Grænlandi og fiskimiðum þess var áframhald þessa skepnuskapar. Að nokkru leyti má því líta á þetta mál sem framhald á sjálfstæðisbarátt- unni. Grænlandsmálið ber að skoða í heild út frá því ástandi sem ríkti innanlands og utan á þessum tím- um. Það er með þetta mál, sem og mörg önnur er varða samskipti við önnur ríki, að það er einsog menn vilji helst gleyma því.22 Fortíðin er ekkert til að skammast sín fyrir og menn komast aldrei undan henni er þeir fjalla um samtíðina. Læt ég hér lokið Grænlandsmálum og vona að einhvern tíma verði málið skoðað betur og í víðara samhengi. lands nýlendu íslands I—II, Rv. 1947- 55. 19 Alþingistíðindi 1947 D, Rv. 1951, 469. 20 Alþingistíðindi 1947 D, 456-464, 473-474. 21 Gizur Bergsteinsson: Um réttarstöðu Grœnlands (Álit nefndar, er skipuð var til rannsóknar á því, hvort ísland muni eiga réttarkröfur til Græn- lands), Rv. 1952, 165. 22 Ekkert er minnst á Grænlandsmálið í kennslubókum og yfirlitsritum er fjalla um þetta tímabil íslandssög- unnar. Sjá t.d. Brági Guðmundsson og Gunnar Karlsson: Uppruni nútím- ans, Rv. 1986. - Heimir þorleifsson: Frá einveldi til lýðveldis, Rv. 1977. SAGNIR 95
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.