Sagnir - 01.04.1989, Page 97

Sagnir - 01.04.1989, Page 97
íslensk nýlendustefna að sjón helgaði rétt og það var ekki neinum vafa undirorpið að það voru Islendingar sem fyrst komu auga á Grænland.18 A Alþingi hafði ekkert verið minnst á Grænland í 16 ár er Pétur Ottesen flutti þingsályktunartillögu sína 1947, sem áður er getið. Er til- laga Péturs kom til umræðu létu einungis tveir þingmenn álit sitt í Ijós, þeir Einar Olgeirsson og Bjarni Benediktsson dómsmálaráðherra. Einar vildi ekki gera lítið úr söguleg- um eða lagalegum rétti en vildi líta á hinn siðferðilega rétt fyrst. Réttur- inn til Grænlands væri fyrst og fremst Grænlendinga sjálfra sagði hann en ef Grænlendingar gætu hins vegar ekki nýtt sér auðlindir sínar sjálfir þá ættum við þar rétt fram yfir aðrar þjóðir en þó aldrei fram yfir Grænlendinga sjálfa. Best væri þó að þjóðir Norðurlanda hefðu sem mest samstarf og nýttu auðlindir svæðisins í sameiningu. Einar hafnaði algerlega öllum hug- myndum um að gera Grænland að nýlendu og sagði: „Við höfum nógu lengi verið nýlenduþjóð til þess að geta unnað nokkurri þjóð þess hlut- skiptis."19 Bjarni sagðist fagna tillög- unni og vissulega væri okkur hagur í því að hafa einhver réttindi til fisk- veiða við strendur Grænlands en hann hafnaði alfarið þeim röksemd- um að íslendingar ættu einhvern rétt til Grænlands. Sú meginstoð í röksemdum Jóns Dúasonar að sjón helgi rétt, sem Pétur Ottesen byggði Tilvísanir 1 Alþingistíðindi 1947 A, Rv. 1948, 300. 2 Alþingistíðindi 1947 A, Rv. 1948, 302. 3 íslenzk fornrit I, Rv. 1963, 132. 4 Sjá nánar um Hans Egede í Finn, Gad: Gmnland, Kbh. 1984, 142-162. 5 Christensen: Várt Folks Historie VIII, Oslo 1961, 115-116. 6 Christensen: Vdrt Folks Historie VIII, 323-324. Sjá einnig: Skeie, Jon: Poli- tikere og Diplomater i Grönlands- saken, Oslo 1933. 7 Christensen: Várt Folks Historie VIII, 327-328. 8 Sjá t.d. Midgaard, John: Norges Hist- orie, Oslo 1967. 9 Grœnland á krossgötum [Samsafn tillögu sína á, væri ein sú allra furðu- legasta staðhæfing sem hann hefði lesið og þeim erlendu fræðimönn- um sem styddu skoðanir Jóns, t.d. Ragnari Lundborg, væri alls ekki treystandi. Sem vinsamleg tilmæli til Péturs vildi hann benda á að Reykvíkingar gætu samkvæmt þessu gert kröfu til þess að eiga bújörð hans að Ytra-Hólmi en þangað mætti vel sjá á góðviðrisdögum.20 Grænlandsmálið var nú að mestu úr sögunni hvað Alþingi varðaði en svona til að hafa vaðið fyrir neðan sig ákvað Bjarni Benediktsson, sem utanríkisráðherra 1948, að fá álit þriggja sérfróðra manna á rétti ís- lands til Grænlands. Nefndina skip- uðu Gissur Bergsteinsson frá Hæstarétti, Ólafur Jóhannesson frá Lagadeild Háskólans og Hans G. Andersen frá Utanríkisráðuneytinu. Álit nefndarinnar var á þá leið að Danir hefðu full og óskoruð réttindi yfir Grænlandi og íslendingar hefðu þar engan lagalegan rétt. Það var þó ekki laust við að nefndarmenn teldu íslendinga eiga einhvern siðferði- legan rétt. Lokaorð skýrslunnar eru: „Danir standa enn í óbættum sök- um við íslendinga fyrir kaupþrælk- un á þeim um margra alda skeið. Réttindaveizla á Grænlandi gæti ver- ið þáttur í viðleitni þeirra til að bæta margra alda órétt."21 Jón Dúason var sem vonlegt var aldeilis ekki sam- mála nefndinni og sendi frá sér bækling þar sem hann hrakti rök- semdir hennar lið fyrir lið með sinni greina eftirýmsa höfunda], Rv. 1947. 10 Ólafur Lárusson: „Réttarstaða Græn- lands að fornu.“ Andvari. Tímarit hins íslenska þjóðvinafélags, Rv. 1924, 28-64. 11 Alþingistíðindi 1925 A, Rv. 1925, 934. 12 Alþingistíðindi 1925 D, Rv. 1925, 251. 13 Alþingistíðindi 1931 D, Rv. 1931,31. 14 Alþingistíðindi 1931 A, Rv. 1931, 236. 15 Alþingistíðindi 1931 D, 99. 16 Alþingistíðindi 1931 D, 106. Sjá nán- ar um umræðurnar á síðum 91-111. 17 Ársæll Árnason: Grœnlandsför 1929, Rv. 1929, 49. 18 Jón Dúason: Rjettarstaða Grœn- alkunnu rökvísi. Það dugði hins vegar ekki til og málið hefir ekki ver- ið tekið aftur upp á Alþingi. Að lokum Þeir menn er fluttu tillögur á Al- þingi, ályktanir á fiskiþingum eða skrifuðu í blöð og tímarit um að gera Grænland að nýlendu voru ekki einhverjir forhertir þrjótar. í þessu máli blönduðust saman hags- munir útgerðarmanna og þjóðernis- stefna þannig að „allir" fengu eitt- hvað við sitt hæfi. Þeim sem um þetta mál fjölluðu var mjög umhug- að um velferð Grænlendinga og töldu meðferð Dana á þeim ekki til fyrirmyndar. íslendingar voru vanir að kenna Dönum um allt illt og að meina íslendingum aðgang að Grænlandi og fiskimiðum þess var áframhald þessa skepnuskapar. Að nokkru leyti má því líta á þetta mál sem framhald á sjálfstæðisbarátt- unni. Grænlandsmálið ber að skoða í heild út frá því ástandi sem ríkti innanlands og utan á þessum tím- um. Það er með þetta mál, sem og mörg önnur er varða samskipti við önnur ríki, að það er einsog menn vilji helst gleyma því.22 Fortíðin er ekkert til að skammast sín fyrir og menn komast aldrei undan henni er þeir fjalla um samtíðina. Læt ég hér lokið Grænlandsmálum og vona að einhvern tíma verði málið skoðað betur og í víðara samhengi. lands nýlendu íslands I—II, Rv. 1947- 55. 19 Alþingistíðindi 1947 D, Rv. 1951, 469. 20 Alþingistíðindi 1947 D, 456-464, 473-474. 21 Gizur Bergsteinsson: Um réttarstöðu Grœnlands (Álit nefndar, er skipuð var til rannsóknar á því, hvort ísland muni eiga réttarkröfur til Græn- lands), Rv. 1952, 165. 22 Ekkert er minnst á Grænlandsmálið í kennslubókum og yfirlitsritum er fjalla um þetta tímabil íslandssög- unnar. Sjá t.d. Brági Guðmundsson og Gunnar Karlsson: Uppruni nútím- ans, Rv. 1986. - Heimir þorleifsson: Frá einveldi til lýðveldis, Rv. 1977. SAGNIR 95
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.