Sagnir - 01.04.1989, Page 98

Sagnir - 01.04.1989, Page 98
Gísli Gunnarsson Hvað varð um ómagabörnin, sem skýrt var frá í manntalinu 1801 úrvinnsla úr fjórum nemendaritgerðum Avormisserinu 1988 var ég kennari á námskeiði í fjöl- skyldusögu. Það var vel sótt og sextán nemendur luku því. Námskeiðseinkunn var að hálfu leyti próf og að hálfu leyti ritgerð. Meðal ritgerðarverkefna var efnið „Hvað varð um ómagabörnin í manntalinu 1801?“ Skrifa átti nöfn og aldur ómagabarna (0-14 ára) í manntalinu og reyna að finna ómaga- börnin fyrst eftir nafnaskrá Mannt- als 1845 og ef þau fundust þar að athuga stéttar- og hjúskaparstöðu þeirra í manntalinu sjálfu. Síðan átti að vinna heilstæðar upplýsingar um hver var staða ómaganna frá 1801 á árinu 1845. Ef ómagabarn fannst ekki 1845 var gengið út frá því að það væri ekki lengur í lifenda tölu. Til samanburðar var valinn á handahófskenndan hátt hópur bændabarna, sem var jafnstór og ómagahópurinn, og voru örlög bændabarnanna skoðuð á sama hátt og ómaganna. Eina „reglan" við val bændabarnanna var sú að reynt var að velja ekki börn sem báru mjög algeng nöfn. Það skal endur- tekið að valið var handahófskennt að öðru leyti, þannig að úrtakið telst vera marktækt fyrir öll bændabörn 1801. Fjórir nemendur tóku að sér að leysa verkefni þetta og skiptu þeir hinum ýmsu héruðum landsins á milli sín. Reynt var að skipta land- inu í fjóra nokkuð jafnstóra hluta (miðað við heildarfólksfjöldann 1801) og skyldi hver þeirra mynda nokkuð samstæða heild. Ásgeir Hilmar Jónsson athugaði örlög ómagabarnanna í þeim sýslum, sem nú mynda Austurlands- kjördæmi og Norðurlandskjördæmi eystra. Oddný Finnbogadóttir valdi Norðurlandskjördæmi vestra og Vest- firði; Óskar Bjarnason Vesturlands-, Reykjanes- og Reykjavíkurkjördæmi og Guðni Björnsson Suðurlands- kjördæmi. Þau Oddný, Óskar og Guðni höfðu náið samráð sín á milli við verkefnin og notuðu í meginatriðum svipaðar vinnuaðferðir. Mér var tjáð að Oddný hefði mótað þær að miklu leyti. Rannsóknarniðurstöðurnar, sem hér eru birtar, endurspegla því bæði tilmæli kennara um úrvinnslu heimilda og fyrrnefndar vinnuað- ferðir þremenninganna. Ásgeir Hilmar fór nokkuð aðrar leiðir en hin þrjú við samningu ritgerðar sinnar en upplýsingasöfnun hans var sömu gerðar og átti hann því auðvelt með að samræma úrvinnslu sína niðurstöðum hinna. Ásgeir og Guðni röktu örlög allra barnaómaga 1801 á „rannsóknar- svæðum" sínum, en þeir voru alls 95 + 105. Oddný og Óskar gerðu hins vegar handahófskennd úrtök af ómagafjöldanum, sem' að vísu voru nokkuð stór: Oddný valdi 100 ómaga af 121 og Óskar 105 af 149. Örlítið misræmi var við val ómag- anna. Oddný valdi aðeins þá ómaga „sem ólust upp hjá vandalausum", en sleppti þeim „sem nutu ölmusu á heimili foreldra sinna eða þar sem heilu heimilin voru á ölrnusu". 96 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.