Sagnir - 01.04.1989, Síða 98

Sagnir - 01.04.1989, Síða 98
Gísli Gunnarsson Hvað varð um ómagabörnin, sem skýrt var frá í manntalinu 1801 úrvinnsla úr fjórum nemendaritgerðum Avormisserinu 1988 var ég kennari á námskeiði í fjöl- skyldusögu. Það var vel sótt og sextán nemendur luku því. Námskeiðseinkunn var að hálfu leyti próf og að hálfu leyti ritgerð. Meðal ritgerðarverkefna var efnið „Hvað varð um ómagabörnin í manntalinu 1801?“ Skrifa átti nöfn og aldur ómagabarna (0-14 ára) í manntalinu og reyna að finna ómaga- börnin fyrst eftir nafnaskrá Mannt- als 1845 og ef þau fundust þar að athuga stéttar- og hjúskaparstöðu þeirra í manntalinu sjálfu. Síðan átti að vinna heilstæðar upplýsingar um hver var staða ómaganna frá 1801 á árinu 1845. Ef ómagabarn fannst ekki 1845 var gengið út frá því að það væri ekki lengur í lifenda tölu. Til samanburðar var valinn á handahófskenndan hátt hópur bændabarna, sem var jafnstór og ómagahópurinn, og voru örlög bændabarnanna skoðuð á sama hátt og ómaganna. Eina „reglan" við val bændabarnanna var sú að reynt var að velja ekki börn sem báru mjög algeng nöfn. Það skal endur- tekið að valið var handahófskennt að öðru leyti, þannig að úrtakið telst vera marktækt fyrir öll bændabörn 1801. Fjórir nemendur tóku að sér að leysa verkefni þetta og skiptu þeir hinum ýmsu héruðum landsins á milli sín. Reynt var að skipta land- inu í fjóra nokkuð jafnstóra hluta (miðað við heildarfólksfjöldann 1801) og skyldi hver þeirra mynda nokkuð samstæða heild. Ásgeir Hilmar Jónsson athugaði örlög ómagabarnanna í þeim sýslum, sem nú mynda Austurlands- kjördæmi og Norðurlandskjördæmi eystra. Oddný Finnbogadóttir valdi Norðurlandskjördæmi vestra og Vest- firði; Óskar Bjarnason Vesturlands-, Reykjanes- og Reykjavíkurkjördæmi og Guðni Björnsson Suðurlands- kjördæmi. Þau Oddný, Óskar og Guðni höfðu náið samráð sín á milli við verkefnin og notuðu í meginatriðum svipaðar vinnuaðferðir. Mér var tjáð að Oddný hefði mótað þær að miklu leyti. Rannsóknarniðurstöðurnar, sem hér eru birtar, endurspegla því bæði tilmæli kennara um úrvinnslu heimilda og fyrrnefndar vinnuað- ferðir þremenninganna. Ásgeir Hilmar fór nokkuð aðrar leiðir en hin þrjú við samningu ritgerðar sinnar en upplýsingasöfnun hans var sömu gerðar og átti hann því auðvelt með að samræma úrvinnslu sína niðurstöðum hinna. Ásgeir og Guðni röktu örlög allra barnaómaga 1801 á „rannsóknar- svæðum" sínum, en þeir voru alls 95 + 105. Oddný og Óskar gerðu hins vegar handahófskennd úrtök af ómagafjöldanum, sem' að vísu voru nokkuð stór: Oddný valdi 100 ómaga af 121 og Óskar 105 af 149. Örlítið misræmi var við val ómag- anna. Oddný valdi aðeins þá ómaga „sem ólust upp hjá vandalausum", en sleppti þeim „sem nutu ölmusu á heimili foreldra sinna eða þar sem heilu heimilin voru á ölrnusu". 96 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.