Sagnir - 01.06.2005, Blaðsíða 51

Hinn varanlegi eílffi friður á jðrðu
eða Napóleons mikla/""'
I raun er blaðið að draga fram hversu konur hafa verið vanmetnar
hingað til í sögu mannkyns og sýna fram á að konur geti vel tekið að
sér ábyrgðarstörf og leyst þau vel af hendi - jafnvel betur en margur
karlmaðurinn. Undirtónninn er því ekki aðeins að stríð verði ekki háð
án kvenna heldur er það enn og aftur krafan um kosningarétt kvenna
sem liggur að baki.“x'v
í raun er blaöið að draga fram hversu
konur hafa verið vanmetnar hingað til í
sögu mannkyns og sýna fram á að
konur geti vel tekið að sér
ábyrgðarstörf og leyst þau vel af hendi
Þrátt fyrir andstyggð blaðsins á ófriðnum var hann þó ekki einungis
til ills. Stríðið hafði ekki aðeins fært konum full stjómmálaréttindi til
jafns við karla heldur einnig reynslu í að nota hæfileika sína og
starfskrafta:
Þetta hefír haft þann árangur, að augu stjómendanna em farin
að ljúkast upp fyrir hæfileikum kvenna. Hvert landið og
þjóðfélagið á fætur öðm viðurkennir þær sem jafhréttháa
borgara og karlmennina. Það em ávextimir af hinni ósérhlifnu
þátttöku þeirra í þjóðfélagsstörfimum.x“v
framtíðarsýn kvennablaðsins
Sú bjartsýni sem ríkti á síðum blaðsins í desember 1918 og sú von
um að nú myndi „sannur og varanlegur ffiður milli allra þjóða“ vera
tryggður,’°“vi átti eftir að taka snögga dýfu strax í upphafí árs 1919 þegar
fféttir af hörðum friðarskilmálum bandamanna fóm að berast til
landsins. Óhætt er að segja að allnokkurt sannleikskom hafi falist i
eftirfarandi orðum ritstjóra, sem óttaðist að friðargjörðin myndi ala á
„heift og hefndargimi“ hinna sigmðu þjóða og væri þar með vísirinn að
nýrri styijöld:
En af öllum þeim ógreinilegu ffegnum, sem hingað berast af
afarkostum þeim, sem bandamenn setji sigmðu þjóðunum,
einkum Þýzkalandi, þá má varla vænta þess að
alþjóðafriðarfundur kvenna eða karla, sem standa fyrir utan alla
þessa hemaðarþjóðapólitík muni hafa mikið að segja.
Meginregla sigurvegaranna virðist muni vera að láta kné fylgja
kviði, og fylgja þannig hinni gömlu rómversku reglu, að
sigraðir menn verði að gera sér alt að góðu.
Hvenær mýkjast siðimir? Hvemær verður siðmenning
þjóðanna meira en litur, yfir uppmnalega villimannaeðlinu?"™'
Bríet gagnrýnir ekki aðeins friðarskilmálana heldur beinist
gagnrýni hennar einnig að konum sigurþjóðanna, einkum Englands og
Frakklands, sem neita að sýna konum hins sigraða Þýskalands
miskunn. Blaðið fjallar hér um neyðaróp þýskra kvenna til bandamanna
og segir ffá áskomn Ellen Key þar sem hún fer ffam á að bandamenn
mildi ffiðarskilmálana enda séu líf milljóna kvenna og bama i húfi.
Bríet á erfitt með að skilja viðbrögð og kuldalegt svar
bandamannakvenna og spyr hvort þær geti „algerlega hreinsað sig af
því að hafa ekki hrifist neitt með af hernaðarbrjálseminni?" Síðan segir
ntstjóri:
Það sorglega og hræðilega við þetta ... er ... að þær virðast enn
þá snortnar af hemaðargrimdinni. Þegar menn vakna eftir
trölladans striðsins, þá virðist sem þær hafi vaknað upp til
haturs og hefndar, í stað þess að vakna til umburðarlyndis og
mildi.*"™
Ritstjóri vildi heldur sjá „ffanskt göfuglyndi í sínum fylsta ljóma“
og „enska kvenlega samábyrgðartilfínningu“ en hefndarþorsta
kynsystra sinna: „Menn rísa ekki á fætur eftir slíkt bænar knéfall, sem
hefír fengið nei, án þess að hafa fengið stungu í hjartað, og sá broddur
situr þar lengi.“”““ Áhyggjur ritstjóra árið 1919 em vissulega réttmætar
enda er það skoðun margra að þessi óánægjubroddur i hjarta þýsku
þjóðarinnar hafi átt stóran þátt í að kveikja enn stærra og mannskæðara
ófriðarbál - einungis tveimur áratugum síðar. Á hinn bóginn virðist
ritstjóri ekki velta því mikið fyrir sér af hverju öll samvinnan og
friðarboðskapur kvenna þvert á þjóðemi og ófriðarlínur hafi horfið,
svona rétt í lok stríðsins.
Þrátt fyrir þessar áhyggjur blaðsins af friðarsamningunum var ekki
laust við að ánægjan vegna útbreiðslu kosningaréttar kvenna um allan
„heim“ yfirskyggði allt annað enda von um að þegar konur væm loks
komnar til valda til jafhs við karlmenn væri hægt að afstýra öllu
heimskulegu stríðsmangi. Hér ber að hafa tvennt í huga sem að mati
Konur tóku að sér mestu erfiðisvinnu á meðan karlarnir börðust
á vígvellinum.
ritstjóra myndi breyta heimsmyndinni:
nýir tímar em að renna upp og nýjar lífsstefnur að gera sig
gildandi. Hið mikla veraldar-stríð hefir svo að segja gjörbreytt
öllum hugsunarhætti og venjum. ... Það, sem fyrst vekur
eftirtekt vora í þessu tilliti, em hinar tvær nýju stefhur eða
hugsjónir, sem nú virðast vera að fá byr í seglin. Það er
allsherjar-þjóða sambandsfélagsskapur, og jafnrétti kvenna og
karla. En gmndvöllurinn undir þessum tveimur stefhum er sá
sami. Það er friðarhugsjónin/1
Hér nær bjartsýnin aftur tökum á baráttukonunni sem hélt um
pennann, því þrátt fyrir hörmungar stríðsins hafði það þó fært konum
um víða veröld hinn eftirsóknarverða kosningarétt - pólitísk áhrif sem
myndu í framtíðinni koma í veg fyrir annað eins ófriðarbál.
Sú hugmynd Bríetar að stríðið hafi á margan hátt frelsað konur er
vel í samræmi við hugmyndir flestra samtímakvenna um áhrif striðsins.
í lok áttunda áratugs tuttugustu aldar og í bytjun þess níunda fóm menn
á hinn bóginn að draga þessi frelsunaráhrif í efa. Var á það bent að
þessar breytingar hafi eingöngu verið tímabundnar og fljótlega hafi
konur verið komnar í svipaða stöðu og fyrir stríð.11" Ekki verður tekin
afstaða hér til þessara frelsunaráhrifa striðsins en þó er rétt að geta þess
að á áttunda áratugnum þegar sagnfræðingar spurðu konur sem
upplifðu striðið, um þessi mál virðast flestar hafa verið á þeirri skoðun
Saqnir 2005 49