Sagnir - 01.06.2005, Blaðsíða 50

it|Tl f-
fl « tí & «j.
Konur og fleiri fylkja Iiði á Austurvöll 19. júní 1919 til að halda uppá Kvenfrelsisdaginn.
konumar hefðum kosningarétt, þá gætu slíkir voðaviðburðir ekki átt sér
stað.“ Þegar full þjóðfélagsréttindi falla konum í skaut er afvopnun og
friður fyrsta krafa þessara kvenna; afvopnun og friður þar sem deilur
eru leystar við samningaborðið: „Vér ölum yður ekki lengur syni til
fæðu fyrir fallbyssur og morðtól."™ Af öllum ffiðelskandi mönnum
heims voru það konur sem hrópuðu hæst en eins og svo oft áður voru
þær ekki hafðar með í ráðum og niðurstaðan því eitt allsherjar
ófriðarbál, tendrað af ráðandi karlmönnum."1"
Af fregnum um friðarvilja ráðamanna ófriðarríkjanna sem vora
famar að berast í gegnum ritskoðun Breta snemma árs 1918, dró blaðið
þá ályktun að menn væru nú loksins búnir að fá nóg af
blóðsúthellingum og famir að óska eftir varanlegum ífiði. í lok
stríðsins var hin skeleggja ritstýra Kvennablaðsins enn á þeirri skoðun
að fullt pólitískt vald kvenna til jafns við karlmenn væri lykillinn að
friði í heiminum - þátttaka kvenna í stjómmálum var að hennar mati
„stærsti ljósdepillinn á ffamtíðarhimni þjóðanna.““'v
Briet gerir lítinn greinarmun á konum stríðsþjóðanna og konum
hlutlausra þjóða en um leið dregur hún upp svart-hvíta mynd af
hlutverki kvenna og karla í stríðinu. Þvert á þjóðemisbönd berjast
konur fyrir ffiði á meðan karlmennimir murka lífið hver úr öðmm.
„Alþjóðafélagsskapur kvenna virðist vera það eina band, er eigi brestur
á þessum skelfmgartímum“ ritar Bríet t.d. vorið 1915 og dáist að því að
konur ófriðarþjóðanna skuli enn halda samvinnu sinni þrátt fyrir
stríðið.xxv Rétt var að þessi félagsskapur kvenna barðist gegn stríði en
líklega gerir blaðið ffiðarvilja kvenna hinna stríðandi ríkja heldur hátt
undir höfði því þótt stór hópur kvenna hafi vissulega barist fyrir ffiði
vom það að langstærstum hluta konur hlutlausra ríkja, einkum ffá
Hollandi, Bandaríkjunum og Norðurlöndum."™
I ófriðarlöndunum vom friðarraddimar aftur á móti fljótar að þagna
enda ekki óalgengt að þjóðir þjappist saman í aðdraganda ófriðar. Þegar
stríðsáróðurinn magnast og stríðsvélin rennur af stað reynast
þjóðemistilfmningar yfirleitt ffiðarboðskapnum yfirsterkari. Nú skyldi
sýna í verki að konur væm þess verðar að njóta borgararéttinda. Má hér
t.d. nefna að helstu kvenréttindafélög Bretlands, bæði samtök Millicent
Fawcett, National Union ofWomen’s Suffrage Societies (NUWSS), og
samtök Pankhurst-mæðgna, Women’s Social and Political Union
(WSPU), lögðu alla kvennabaráttu á hilluna og héldu uppi megnum
stríðsáróðri fyrir stjórnvöld.xxvii Svipað var upp á teningnum í
Þýskalandi og Frakklandi. Richard J. Evans, prófessor í sögu Evrópu
við háskólann í Norwich, er skorinorður þegar hann veltir því fyrir sér
hvers vegna allt þetta friðartal feminista rann út i sandinn, strax í
upphafi stríðs. Að hans mati var meginástæðan sú að
„ffiðarboðskapurinn hafði lítinn stuðning meðal kvenna, jafnvel
kvenna innan raða kvenréttindasamtakanna sjálfra.*1"™' Friðarsinnum úr
röðum kvenna var jafnvel vikið úr kvenréttindasamtökum og þeir því í
raun einangraður og áhrifalítill minnihluti meðal kvenna
óffiðarþjóðanna.xx,x
í þessu ljósi er athyglisvert að skoða vonbrigði blaðsins með
alþjóðahreyfingu verkamanna sem ffiðarsinnar höfðu vonast til að
tækju stétt fram yfir þjóðemi og myndu neita að gegna herþjónustu.
Fyrir stríð virtist samstaða hreyfingarinnar, að mati Kvennablaðsins,
„vera svo samgróin, að eigi mundi auðgert að fá félaga í einu landinu
til þess að heyja orastu við bræður sína í næsta landi.“ Vonameistinn
var aftur á móti fljótur að kulna þegar stríðsvindar sfyrjaldarinnar
byrjuðu að blása: „Allir þeir draumar hafa reynst táldraumar, jafnskjótt
og stríðið mikla hófst, gleyma jafnaðarmenn öllu sínu bróðurþeli til
stallbræðra sinna í óvinalandinu.“xxx Þótt Bríeti fmnist jafhaðarmenn
hafa svikið hugsjónir sínar, hefur hún samúð með þeim afvegleiddu því
aldagamall heragi, hefð hnefaréttarins og stríðsæsingur margra alda
hafði ítök í hugum flestra karlmanna. Af þessum skrifum má einnig
skilja að minni hætta sé á svipaðri hrösun kvenna því að sögn blaðsins
fara þær „á mis við þá hrifhingu, er í augnablikinu getur gert stríðið
dýrðlegt og dauðdagann á vígvellinum eftirsóknarverðan.“xxx'
STRÍÐ VERÐA EKKI HÁÐ ÁN ÞÁTTTÖKU KVENNA!
Hér hefur verið fjallað um friðaróskir og meinta samvinnu kvenna
þvert á þjóðemislínur. Annað ekki síður mikilvægt er enn ónefht -
hlutur kvenna í því að halda stríðsvélinni gangandi. Þrátt fyrir ofansagt
um friðarvilja kvenna ófriðarþjóðanna gerði Bríet sér fulla grein fyrir
þátttöku þeirra í stríðsrekstrinum. Konur heimtuðu jú frið, en þær sviku
ekki eigin þjóð þegar á þurfti að halda. Strax eftir að stríðið skall á flutti
blaðið fréttir af konum ófriðarlandanna sem tóku höndum saman til að
halda samfélögunum gangandi. Þótt þetta hljómi mótsagnakennt er
Bríet eingöngu að leggja áherslu á þá skoðun sína að þótt konur vilji
frið framar öllu, hlaupast þær ekki undan merkjum þegar ógn steðjar að
þjóðinni.xxxii Eftirfarandi orð Carrie Chapman Catt formanns
Alþjóðasamtaka kvenréttindafélaga sem birtust í októberhefti
Kvennablaðsins 1914 sýna vel afstöðu blaðsins til hlutverks kvenna í
stríðsrekstrinum - stríð verða ekki háð án þátttöku kvenna:
Ynnu ekki konumar á ökmnum, í verksmiðjunum og í búðunum,
þar sem þær vinna að þeim iðnaði, sem karlmennimir hafa gengið frá,
framleiddu þær ekki matvæli handa hemum og gildu skatta til að borga
þann geysilega kostnað, sem ófriður hefir í för með sér, þá myndi hver
þjóð líða undir lok, þó hver hermaður hennar væri jafngildi Alexanders
48 Sagnir 2005