Sagnir - 01.06.2005, Blaðsíða 13

Tílurð Hasarblaðsins
Þorsteinssyni sem rak í rogastans þegar við létum hann hafa eitt eintak
af Hasarblaðinu. Hann sagði ekki margt en maður sá það á svipnum að
hann var mjög hissa. Ég veit að foður mínum, Jóni Guðnasyni, sem þá
var dósent í sagnfræði, var heldur ekki skemmt.
Sagnir: Þú talar um að þið hafið ekki átt neinapeninga og að þið
hafið þurft að treysta á söluna. Hvernig gekk það? Stóðuð þið slyppir
og snauðir eftir?
GJ: Nei, ég held nú að á endanum hafi þetta alveg bjargast. Salan
gekk nokkuð vel að mig minnir og einnig fengum við einhverjar
auglýsingatekjur. Utgáfan var gerð af miklum vanefnum og
reynsluleysi. Við unnum efnið mikið til sjálf og myndaöflunina og
hönnun kápu annaðist ég að mestu leyti. Svo fengum við gott tilboð frá
prentara. Hann sá bæði um umbrotið og prentunina og kom með
upplagið í kassa einn eftirmiðdaginn vorið 1978. Við dreifðum því svo
meðal manna.
Sagnir: En hvernig gekk að afla efnis i blaðið? Var erfitt að fá
fólk til að lána greinar?
GJ: Mig minnir að það hafi verið talsverð fyrirhöfn að fá efhi enda
var það nýbreytni að sagnfræðinemar útbyggju efni sem væri boðlegt
til útgáfu. Við fengum nokkra nema til að leggja fram námsritgerðir í
blaðið. I því var að finna grein Gísla Agústs Gunnlaugssonar og Stefáns
Hjálmarssonar um Hlífardeiluna í Hafnarfirði 1939 og einnig átti
Sigurlaug Gunnlaugsdóttir grein sem hét „Um söguskoðun Einars
Olgeirssonar og sögulega efnishyggju“, sem þótti nýstárleg og
greinandi. Mig minnir að það hafi verið námskeiðsritgerð, þótt ég þori
ekki alveg að fara með það. Svo var frétt frá Helga Sigurðssyni sem tók
þátt í útgáfu svokallaðra fagkrítiskra bæklinga sem félagar í
Fylkingunni i sagnfræðinni stóðu einkum að. Loks þýddi ritstjómin
langa grein eftir Eric Hobsbawn sem nefndist „Framlag Karls Marx til
sagnaritunar". Þið sjáið að þetta er geysilega róttækt efhi og mjög undir
áhrifum ffá róttæknibylgju sem reið húsum í Háskólanum og meðal
ungs fólks á þessum tíma. Fjallað er um ffæðikenningar Karls Marx og
áhrif þeirra á sagnfræðina. í greininni lítur Hobsbawm gagnrýnisaugum
á margar kenningar sem vinsælar vora í félagsvísindum á þessum tíma.
Okkur, sem lögðum einnig stund á nám í þjóðfélagsfræðum, þótti
mikill fengur að umfjöllun Hobsbawms. Söguskoðun Einars
Olgeirssonar var krufin en hann var eins og menn vita einn af
forystumönnum sósíalista um áratugaskeið. Og svo var grein um
verkalýðssögu en hún var einmitt að sækja í sig veðrið á þessum árum.
Ólafur R. Einarsson, sonur Einars Olgeirssonar, kenndi í nokkur ár
verkalýðssögu og var grein Gísla Ágústs og Stefáns skrifuð í námskeiði
hjá honum. Verkalýðssagan var augljóst afsprengi róttæknibylgju
þessara ára en hún var líka grasrótarsaga - andóf gegn sögu
ríkisvaldsins og stofnana þess.
Sagnir: Guðmundur, þú kemur inn á að þaó var vinstrislagsíða á
blaðinu. Voru allir meðlimir ritstjórnarinnar svona róttœkir, þar á
meðal þú?
GJ: Já, það held ég bara. Róttæknin lá mjög í tíðarandanum og við
vorum öll róttæk hvert á sinn hátt, hver hafði sína sérvisku í því. Sem
dæmi um þetta var útgáfa fagkrítísku bæklinganna sem ég nefhdi áðan.
Nokkrir nemendur í sagnfræðinni stóðu fyrir útgáfu bæklinga sem
upphaflega höfðu verið skrifaðir sem BA-ritgerðir og féllu að
markmiðum Útgáfufélagsins Rótar. Að því stóðu róttækir menn,
aðallega trotskíistar, og þeir gáfu út ritgerðir eftir nokkra
sagnfræðinema. Ritgerðimar fjölluðu mest um sósíalistahreyfinguna og
flokka hennar hér á landi. Þetta rímar mjög við þann pólitíska áhuga
sem var í sagnffæðinni og í Háskólanum almennt á þessum árum. Þá
var í tísku að tala um fagkrítik, þ.e. að skoða námsefni og uppbyggingu
námsins innan hinna ýmsu greina Háskólans með gagnrýnum augum.
Nemendur voru misvirkir en margir höfðu miklar meiningar, ekki
aðeins um pólitíkina, heldur einnig um námið og hvemig ætti að stunda
það innan skólans.
Sagnir: Nú varst þú mjög róttœkur undir lok 8. áratugarins. Ertu
ennþá sami marxistinn?
GJ: Ég veit nú ekki hvort ég var marxisti. En ég var róttækur þá.
Skemmtilegt er að sjá hvað maður var róttækur á sínum tíma. En það
hefur rjátlast mikið af mér, ég verð að segja það. En það lifir kannski
ýmislegt í gömlum glæðum. Þannig að ég held að róttæknin sé ekki
alveg horfin, vona ekki.
Ég veit nú ekki hvort ég var marxisti.
En ég var róttækur þá.
Sagnir: Hvernig finnstþér Hasarblaðið hafa staðist tímans tönn?
GJ: Ég held að þessar greinar hafi enn nokkurt gildi, þótt þær séu
vissulega böm síns tíma. Grein Sigurlaugar er athyglisverð kmfning á
hugmyndum Einars Olgeirssonar. Á þessum tíma var sjaldgæft að
kryfja söguskoðanir íslenskra manna og enn frekar út frá
greiningartólum marxískra kenninga. Grein Gísla og Stefáns er hins
vegar spennandi frásögn af eijum komma og krata í Hafnarfirði,
stendur fyrir sínu og er táknræn fyrir áhugasvið sagnfræðinema á
þessum tíma. Grein Hobsbawms er mjög fræg enda merkileg tilraun til
að meta framlag Karls Marx til sagnfræði á 20. öld. Um leið er hann að
kallast á við kenningar í félagsvísindum sem þá vom ofarlega á baugi.
Hinsvegar er þýðingin ekki góð en okkur var að vísu nokkur vorkunn
því islenskan átti ekki orð yfir mörg hugtakanna sem komu fyrir í
greininni.
Sagnir: Ein spurning aó lokum: Af hverju kom Hasarblaðið ekki
aftur út?
GJ: Ég kann ekki að rekja þá sögu. Ég lauk BA-prófi um haustið og
hellti mér út í mikla vinnu næstu árin. Cand. mag. námið stundaði ég
meðfram vinnu og kom lítið nálægt félagslífinu. En ég held að öllum
hafi verið ljóst að blaðið myndi ekki koma út aftur undir þessu nafni.
Við vonuðum þó að það yrði framhald á útgáfunni. Það leið heldur ekki
langur tími þar til sagnfræðinemar hófúst handa að nýju og Sagnir urðu
til árið 1980. Ég man að okkur Hasarblaðsfólki þótti nafnið bragðdauft
en það vandist síðan vel þegar fram liðu stundir.
Við vonuðum þó að það yrði framhald
á útgáfunni. Það leið heldur ekki
langur tími þar til sagnfræðinemar
hófust handa að nýju og Sagnir urðu til
árið 1980. Ég man að okkur
Hasarblaðsfólki þótti nafnið
bragðdauft en það vandist síðan vel
þegar fram liðu stundir.
Sagnir 200511