Sagnir - 01.06.2005, Blaðsíða 54

Unnur María Bergsveinsdóttir
Unnur María
Bergsveinsdóttir er
fædd árið 1978. Hún
stundar nú MA nám í
sagnfræði við Háskóla
íslands.
Forlög þín hafa verið mér mikið
umhugsunarefni!
Örlög 247 Sunnlendinga á seinni hluta 19. aldar
Kirkja Oddasóknar í Rangárvallasýslu.
SMÆKKUN SÖGUNNAR
Stórir hópar geta verið þcegilegir viðfangs. Undanteknmgatilvikin verða veigalitil og
með vinnu er hœgt að púsla samait nokkuð góðri mynd af heilli þjóð. Við getum með
nokkurri vissu haft það fyrir satt að ákveðnir hlutar þjóðarinnar höfðu það að jafnaði
betra en aðrir, að lifslíkur fólks á ákveðnum tímum voru svo og svo miklar og að tilteknar
aðstœður séu liklegar til að hafa haft áhrif á hegóuit manna. Að sjálfsögðu segja
upplýsingar af þessu tagi okkur heillmikið um eigin fortíð og gera okkur mögulegt að
draga upp ágœtis mynd af íslandi liðinna alda.
Eftir þvi sem rannsóknareiningarnar eru smœkkaðar á fortíðin þó auðveldara með
að verjast ágengu poti sagnfrœðingsins. í stað þess að tilheyra afmörkuðum hópum með
cetluð markmið og skoðanir, felur rannsóknarefnið sig á bak við þatr takmörkuðu
upplýsingar sem litlir hópar skilja eftir sig. Sýnu verstir viðfangs eru þó einstaklingar af
almúgastigum og ceviskeið þeirra. Börn, sem cettu samkvcemt viðteknum hugmyndum að
deyja, sýna þá ósvífni að lifa og það jafnvel í hrönnum innan sömu fjölskyldu. Á meðan
deyja þau börn unnvörpum sem samkvcemt okkar bestu vitneskju hefðu átt að hafa betri
forsendur til að kornast af en hin. Niðursetningar fullorðnast og verða gildir bcendur í
stað þess að vera hraktir i gröftna af hörðum húsbcendum eins og melódramatískar
skáldsögur vilja svo gjarnan sannfcera okkur um að haft verið alvanalegt. Á sama tima
eyða börn gildra bcenda, jafnvel heilu systkinahóparnir, cevinni sem vinnukonur og
vinnumenn án þess að ná nokkurn tímann að stofna til bús. Ástceður þessarar ódœldar
liggja sjaldnast fyrir. Persónulegar heimildir almennings, svo sem bréf eða dagbcekur,
eru yfirleitt af skornum skammti, sérstaklega eftirþvi sem viðföruitt fleiri kynslóðir aftur
í tímann og eru staðlaðar upplýsingar í kirkjubókum og manntölum yfirleitt eittu
upplýsingarnar sem við höfum handbcerar.
Að hversu miklu leyti má þá herma örlög heillarþjóðaryftr á lítinn hóp einstaklinga
af holdi og blóði og getum við freistað þess að skýra frávik á einhvern hátt með þeim
takmörkuðu heimildum sem okkur bjóðast? Hér á ncestu síðum er skýrt frá helstu
niðurstöðum tilraunar til að máta hóp 247 einstaklinga inn i mót þess sem telja má
viðteknar hugmyndir um cevi og örlög jafnaldra þeirraJ Erþá átt við þá þcetti sem öðrunt
52 Sagnir 2005