Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Blaðsíða 10

4
HELGAFELL
sambandi vert að minnast þess, að lista-
mannalaunin nenna, þrátt fyrir allan úlfa-
þytinn, ekki ýkja hárri upphæð. Þau eru
jafnvel mun lægri en ýmis önnur fjárfram-
lög til lista, svo sem til þjóðleikhúss og sin-
fóníusveitar.
En hver eru þá líkindi fyrir, að það tak-
ist að leysa vandann með því frumvarpi,
sem nú liggur fvrir. Fylgi listamanna sjálfra
er mikilvægt, en ekki einhlítt, því að mjög
hafa þeim verið mislagðar hendur að gera
tillögur um þessi mál hingað til.
Nefndin, sem frmnvarpið er að mestu
frá komið, var sammála um það meg-
insjónarmið, „að við veitingu listamanna-
launa bæri ekki að taka tillit til annars en
skynsamlegs mats á listrænum störfum
listamannsins og gildi þeirra fyrir listþróun
og menningarlíf með þjóðinni.“ Þetta
hljómar fallega. En er skynsamlegt að veita
þessa styrki frekar en aðra án alls tillits til
efnahags og þarfar listamannsins?
Að minnsta kosti virðist það ekki skyn-
samleg meðferð á fjármunum að deila út
heiðurslaunum fyrst og fremst og þá oft
hæstum upphæðum til þeirra, sem minnst
þurfa á þeim að halda. Ekki er um það að-
eins að ræða, hvort Islendingar hafi efni á
þessu, heldur miklu fremur liitt, hvort ekki
sé nauðsynlegt að nýta betur þau fjárfram-
lög til listamanna, sem unnt er að draga úr
klóm Alþingis, en gert mundi verða með
þessum hætti. Það sem veitt er af óþörfum
styrkjum hlýtur að dragast frá launum
til hinna ungu og fjárvana listamanna, sem
mesta uppörvun eiga skilið.
Onnur rök gegn reglu nefndarinnar felst
í því, að lítil líkindi eru til þess, að hún
revnist auðveldnr mælikvarði við úthlut-
un launa eða muni draga úr óánægju með
árangurinn. Fátt er vandasamara en að
meta gildi listamanna og verka þeirra og
skipa þeim í flokka. Það kann að vera hægt
að finna óyggjandi grundvöll fyrir mati á
gæðum smjörs, enda þótt misjafnlega hafi
gengið að framkvæma það, en í listum
verður áreiðanlega aldrei neinn slíkur mæli-
kvarði fundinn.
Sú einkunnagjöf, sem fólgin hefur verið
í úthlutun listamannalauna, eins og hún
hefur verið um alllangt skeið, er svo óvið-
feldin og lítillækkandi fvrir listamennina
sjálfa, að það má furðulegt heita, að þeir
skuli ekki hafa risið gegn henni fyrir löngu.
Þess var því sízt að vænta, að þeir legðu
nú sjálfir til, að úthlutun byggðist eingöngu
á slíkri gæðaflokkun. Þeir liafa auðsjáan-
lega ekki gert sér grein fyrir því, að það
eina, sem gert hefur úthlutun undanfarinna
ára þolanlega, er einmitt, að hægt hefur
verið að bera því við, að íleiri aðstæður
hafi komið til greina við flokkunina en mat
á listrænum afrekum.
Veigamikil rök eru því fyrir þeirri skoð-
un, að nefndin hai'i í áliti sínu markað
öfuga stefnu varðandi úthlutunarreglurnar,
og er liætt við, að afleiðingin yrði jafnvel
meiri ófriður og metingur en verið hefur.
Ef koma á skynsamlegri meðferð þessa
máls, verður að velja allt aðra leið og
byggja úthlutun fyrst og fremst á tveimur
atriðum: þörfum listamannsins fyrir fjár-
hagslegan stuðning og því, hve mikil líkindi
eru til að launin muni örva hann til mikils
verðrar listsköpunar.
Skal nú reynt að gera nokkra grein fvrir
því, hvernig framkvæma mætti úthlutun
samkvæmt þessum sjónarmiðum, en að