Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Blaðsíða 13

FORSPJALL
7
jafnframt þ\'í sem reynt verði að tryggja,
að þau listamannalaun, sem nauðsynleg
eru, verði sem áhrifaríkust örvun til list-
rænnaí starfa.
★ ★
★
Kjördæmafrumvarpið er komið fram.
Og um þá mikilvægu breytingu á
stjórnskipulagi Islands, sem í því felst,
mun barátta stjórnmálanna verða háð
næstu mánuði. Með stuðningi þriggja þing-
flokka á málinn að
TENINGUNUM . . ,
vera trvggður tram-
KASTAÐ f v , i • •
gangur a þvi þmgi,
sem nú situr, en einnig á því, sem saman
kemur að næstu kosningum loknum.
Þess er varla að vænta, að samkomulag
geti náðst í máli sem þessu á nægilega
breiðum grundvelli nema með málamiðlun,
sem menn hljóta að sætta sig misjafnlega
vel við. Því er ekki að neita, að margir,
ekki sízt Reykvíkingar, hefðu kosið, að
gengið hefði verið mun lengra í réttlætis-
átt og öllum landsmönnum trvggð hlut-
fallslega jöfn áhrif á skipun Alþingis. Flest-
um mun þó ljóst orðið. að það verður að
sætta sig við minna, ef tryggja á framgang
þeirra miklu réttarbóta, sem í kjördæma-
frumvarpinu felast.
Hætt er við, að ágreiningur um þetta
atriði hefði riðlað fylkingum þeirra, sem
að frumvarpinu standa, ef nokkur líkindi
hefðu verið á, að Framsóknarmenn yrðu
í því málsvarar réttlætisins. En því fór að
sjálfsögðu fjarri. Hins vegar hafa þeir gef-
izt upp á að hamla gegn fjölgun þingmanna
í þéttbýlinu og jafnvel fallizt á svipaða
tölu þingmanna þar og sömu tölu uppbót-
arsæta og tillögurnar gera ráð íyrir. Með
þessu hafa þeir þegar fallizt á annað megin-
atriði frumvarpsins, svo að nú má segja,
að deilan standi aðeins um það eitt, hvort
skipta eigi landinu utan Reykjavíkur í
5—(! manna kjördæmi með hlutfallskosn-
ingu eða halda núverandi einmennings- og
tvímenningskjördæmum með fáeinum
breytingum.
Andstöðu sína gegn stórum kjördæmum
með hlutfallskosningum hafa Fram-
sóknarmenn byggt á sögulegum rökum.
Því hefur verið haldið fram, að með stækk-
un kjördæma væri sjálfstæði héraðanna
skert og þannig rofin ein af undirstöðum
þeirrar þjóðskipunar, sem Islendingar hafa
átt við að búa frá upphafi. Þessari rök-
semd hefur verið s^ro rækilega hnekkt af
öðrum nú að undanförnu, að ekki er þörf
að fjölyrða um liana. Er það sannast. að
segja furðulegt, að íslenzkur stjórnmála-
flokkur á miðri tuttugustu öld skuli telja
skattheimtusýslur þær, sem erlendir kon-
ungar komu á hér á landi, svo helgan þátt
íslenzkrar stjórnskipunar, að hann megi
ekki rjúfa, hvað sem í húfi er. Mun óhætt
að fullyrða, að á fleiri sviðum gæti verið
tímabært að endurskoða umdæmaskipt-
ingu landsins með tilliti til aðstæðna á
þessari öld, þótt annað kunni að hafa þótt
vel henta fyrir siðskipti.
Annars er ekki ætlunin að rita langt, mál
um þessi efni hér að sinni, enda birtist í
þessu hefti HELGAFELLS löng og ýtar-
lega grein eftir Pétur Benediktsson um
sögu kjördæmamálsins, frá því að Alþingi
var endurreist. Kemur þar meðal annars
glöggt í ljós, að á þau réttlætissjónarmið,