Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Blaðsíða 12

6
HELGAFELL
ir eru ólíklegir til að koma að neinum veru-
legum notum, en verða þó tilefni óánægju
og samanburðar. Nefndin hefur að nokkru
gert sér grein fyrir þessu og lagt til að
fækka styrkjum og hækka þá að sama
skapi, en í því gengur frumvarpið hins veg-
ar skemmra, þar sem það gerir ráð fyrir
styrkjum allt niður í 6000 krónur.
Æskilegast væri að komast alveg frá
hinum misháu og dreifðu styrkjum, en
veita í þeirra stað árlega ákveðinn fjölda
jafnra styrkja, er hver næmi t. d. 40—60
þús. kr. Þessa styrki ætti bæði að veita
ungum og efnilegum listamönnum til frek-
ara nárns og uppörvunar og þroskuðum
listamönnum til að létta af þeim öðrum
störfum og fjárhagsáhyggjum um nokkurt
skeið. Góðir listamenn, sem á þyrftu að
halda, ættu að geta fengið slíka styrki á
fárra ára fresti.
Tengja ætti styrkina sem mest starfi og
ákveðnum þörfum listamannsins. Þannig
mætti veita styrki til rithöfunda að nokkru
leyti sem verðlaun fyrir útgefnar bækur,
en tónskáld væri hægt að styrkja með því
að panta hjá þeim tiltekin verk til flutn-
ings. Einnig' kemur til greina að veita styrki
til listamanna vegna sérstaks kostnaðar,
sem þeir þurfa að leggja í vegna starfs síns,
t. d. til að koma upp vinnustofum fyrir
myndlistarmenn eða til kaupa á dýrum
hljóðfærum fyrir tónlistarmenn.
Þótt meginreglan yrði sú, sem nú hefur
verið lýst, virðist óhjákvæmilegt að fastir
árlegir styrkir verði veittir í tvennum til-
gangi: í fyrsta lagi föst eftirlaun til viður-
kénndra og þurfandi listamanna að loknum
starfsferli, en í öðru lagi heiðurslaun til
fremstu listamanna þjóðarinnar.
Um þörfina fyrir eftirlaun þarf ekki að
fjölyrða. En ástæðurnar fyrir því, að hér
er studd sú hugmynd frumvarpsins að veita
t. d. tíu eða tólf listamönnum heiðurslaun
ævilangt eru einkum tvær. Annars vegar
er með þessu gengið til móts við þá skoðun,
sem sífellt vex fylgi, að rétt sé að heiðra
hina örfáu afburðalistamenn þjóðarinnar á
þennan hátt án tillits til annars aðstæðna.
Hins vegar mundi þetta fyrirkomulag verða
til þess að breytingin frá núverandi kerfi
og til þess, sem hér hefur verið lagt til,
mundi verða auðveldari en ella, þar eð
ýmsir þeirra, sem um langt skeið hafa
fengið há listamannalaun, gætu fengið heið-
urslaun, en nokkrir föst eftirlaun.
Verður nú ekki fjölyrt um þessi vanda-
mál frekar að sinni og hefur þó ekki
verið drepið á ýmis mikilvæg atriði, svo
sem, hverjir skulu valdir til að úthluta
styrkjum eða kjósa menn í heiðurslauna-
flokk.
Að lokum skal enn lögð áherzla á það,
að listamannalaun, eins og fátækrastvrkir,
eru nauðsynleg vegna þess eingöngu, að
þjóðfélaginu hefur ekki tekizt að skapa
listamönnum sínum starfsskilyrði og við-
unandi afkomu á annan og heilbrigðari
hátt. Uppliæð listamannalauna verður því
aldrei mælikvarði á það, hve vel er að list-
um þjóðarinnar búið. Takmarkið er frem-
ur hitt að efla skilning og stuðning almenn-
ings og opinberra aðila á listrænum verð-
rnætum, svo að allir góðir listamenn geti
fengið sómasamleg skilvrði til starfa án
styrkja til einstakra manna. Miklar fram-
farir hafa orðið í þessum efnum á undan-
förnum áratug, t. d. með stofnun Þjóð-
leikhússins og Sinfóníuhljómsveitarinnar.
Og á þeirri braut verður að halda álVam,