Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Blaðsíða 51

TIMINN FLETTIR SPILUNUM TVISVAR
45
hann það að sér, þá fær hann fleiri í
lið með sér, og þá mega þeir vara sig
hinir, sem á móti standa, því það sé ég
á félagsritunum nýju, að hann þorir að
segja yfirvöldunum sannleikann“.
Reykjavíkurpóstur; „ . . . Það er öllum
kunnugt, að frá upphafi hafa lausamenn
verið haldnir skaðlegir velmegun lands-
ins, bæði af löggjafanum, stjórnarráð-
unum og helztu og vitrustu mönnum
lands þessa . . . .“
Þess má geta til gamans, að 8 árum síð-
ar var einn af ritstjórum Reykjavíkur-
póstsins, Þórður yfirdómari Jónassen, helzti
málsvari jafnréttis fyrir þurrabúðarmenn
á Alþingi. Sumir þeirra, sem á þinginu á
undan höfðu verið frumkvöðlar að því að
veita þurrabúðarmönnum nokkur réttindi,
t. d. Vilhjálmur Finsen landfógeti, töldu
nógu langt gengið og voru andvígir fullu
jafnrétti við borgarana. — Jón Sigurðsson
kom ekki til þings 1855.
1858—1900:
Sýslurjtar pólitískt
sóknarband
ú verður hlaupið yfir langt árabil. Að-
eins skal þess getið, að með stjórnar-
skránni 1874 var Alþingi veitt löggjafar-
vald í stað þess að vera ráðgjafarþing.
Samtímis var því skipt í 2 þingdeildir,
þjóðkjörnum alþingismönnum fjölgað í 30,
og 9 stærstu kjördæmin gerð að tvímenn-
ingskjördæmum. Annars voru kjördæmin
hin sömu og áður, samtals 21.
Tíu árum síðar birtist í 5. árg. Tímarits
bókmenntafélagsins merkileg grein eftir
fyrsta íslenzka hagfræðinginn, Indriða Ein-
arsson, „Um kosningar og kjósendur til al-
þingis“. Áður hafði hann í C-deild stjórnar-
tíðindanna 1882 birt fyrsta tölu-yfirlitið um
kjósendur og kosningar á íslandi. Þessar
greinar eru stórfróðlegar um margt, og í
Tímarits-greininni bendir Indriði afdráttar-
laust á ranglæti gildandi kosningalaga.
Skal hér tekinn upp nokkur kafli:
„Það er auðvitað, að kosningarlög geta
aldrei verið svo réttlát, sem maður get-
ur framast hugsað sér, en munurinn á
sumum kjördæmum landsins gæti þó,
og það með þeirri kosningaraðferð, sem
nú er höfð, verið talsvert minni en hann
er. Aðalgallinn á niðurskipun kjördæm-
anna er það, að þau eru bundin við sýsl-
urnar; sýslurnar eru pólitískt sóknar-
band, sem ekki virðist mega leysa. Þann-
ig velur Suður-Þingeyjarsýsla 1 þing-
mann, og hefir þó 3767 manns, og Norð-
ur-Þingeyjarsýsla, sem aðeins hefir 1569
manns, velur sömuleiðis 1; afleiðingin
er sú, að 2 menn 1 norðursýslunni hafa
eins mikil áhrif á löggjöf og landsstjórn
og 5 menn í suðursýslunni. . . . Ojöfn-
uðurinn kemur víðar niður; . . . Vest-
mannaeyjar eru kjördæmi með 557
manns, eða liðugum 5. hlut þess mann-
fjölda, sem flest kjördæmi hafa; einn
einasti maður á Vestmannaeyjum á því
eftir kosningarlögunum að hafa jöfn
áhrif á skoðanir alþingis, og hér um bil
þrír Norður-Þingeyingar, fjórir Skag-
firðingar, fimm Reykvíkingar, sex Snæ-
fellingar og sjö Suður-Þingeyingar.“
Síðan bendir Indriði á ýmsar breytingar,
sem gera mætti á kjördæmaskipuninni, til
þess að gera hana réttlátari, og heldur
áfram:
„Ef sérstaklega væri tekið tillit til
þess, að kosningarrétturinn gæti kom-
ið sem jafnast niður, yrði að líkindum
að skipta landinu niður í stærri kjör-
dæmi en nú eru, sem hvert fyrir sig
ætti að velja fleiri þingmenn en nú er
títt; þá væri skipting á líkan hátt og
nú hefir verið sagt að minnsta kosti
hugsanleg, og yrði á þessa leið:
I. Skaftafells, Rangárvalla, og Vest-
manneyjasýsla, með 9421 manns,
kysi 4 þingmenn.
II. Árness, Kjósar- og Gullbringusýsla
og Reykjavík, með 14484, kysi 6
þingmenn.
III. Borgarfjarðarsýsla, með 2598, 1
þingmann.