Læknablaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 12

FRÆÐIGREINAR / STIKILBÓLGA
lyfjanotkun (1). Samantekt á nýgengi sýking-
arinnar hjá börnum í nokkrum Evrópulöndum og
í N-Ameríku á árunum 1991-1998 sýnir nýgengi
í þessum löndum á bilinu 1,2-4,2 fyrir hverja
100.000 íbúa. Hæsta nýgengi er lýst í Danmörku og
Hollandi en lægst í N-Ameríku og Skotlandi (2).
Nýgengi sýkingarinnar hér á landi er ekki þekkt.
Sýklalyfjaónæmi baktería er vaxandi vandamál
víöa í heiminum (3). Fyrstu pensilínónæmu stofn-
ar pneumókokka (Streptococcus pneumoniae)
greindust árið 1965 í N-Ameríku (4). Hlutfall
þeirra hefur verið fremur lágt í N-Evrópu en á
Islandi greindist fyrsti ónæmi stofninn árið 1988 og
árið 1993 voru 20% pneumókokka pensilínónæm-
ir og þar af um 80% fjölónæmir (5,6). Rannsóknir
hafa einnig sýnt háa tíðni fjölónæmra pneumo-
kokka hjá yngstu börnunum (3). Mikil notkun
sýklalyfja er talin helsta orsök vaxandi sýklalyfja-
ónæmis baktería og á íslandi var sýnt fram á að
börn sem fengið höfðu sýklalyf voru líklegri til að
bera pensilínónæma pneumókokka í nefkoki en
þau börn sem ekki notuðu sýklalyf (3).
Mynd 1. Nýgengi stikilbólgu á árunum 1984-2002. Rauða línan sýnir nýgengi hjáfull-
orðnum og bláa línan nýgengi hjá börnum yngri en 18 ára.
Q
Q
DDD/1000 íbúa/dag fyrir sýklalyf á mixtúruformi •' " Nýgengi stikilbólgu 1989-2002
Mynd 2. Sýklalyfjanotkun og nýgengi stikilbólgu hjá börnum á áruniim 1989-2002.
276 Læknablaðið 2007/93
Flest tilfelli miðeyrnabólgu ganga yfir án með-
ferðar (7). Til að reyna að sporna við útbreiðslu
sýklalyfjaónæmis var hafin herferð í byrjun 10.
áratugar síðustu aldar í því skyni að draga úr notk-
un sýklalyfja við miðeyrnabólgu (8). Arið 1997
var hlutfall pensilínónæmra pneumókokka komið
niður í 12% og notkun sýklalyfja hjá börnum hafði
dregist saman um 35% (8).
Á síðustu árum hafa vaknað spurningar um
mögulega aukna tíðni stikilbólgu vegna breyttra
viðhorfa til meðhöndlunar á miðeyrnabólgu og
grunur leikur á að minnkuð notkun sýklalyfja
tengist aukinni tíðni alvarlegra fylgikvilla mið-
eyrnabólgu (9,10).
Markmið rannsóknarinnar var að kanna ný-
gengi stikilbólgu á íslandi síðustu tvo áratugi og
hvort fylgni væri á milli nýgengis sýkingarinnar og
minnkandi sýklalyfjanotkunar hjá börnum. Einnig
var áformað að skoða betur þau tilfelli sem greinst
höfðu síðustu árin, einkum klínísk einkenni, rann-
sóknir og árangur meðferðar.
Aðferðir
Úrvinnsla gagna í rannsókninni var þríþætt.
Skoðuð var faraldsfræði stikilbólgu á tímabilinu
1984-2002, sjúkraskrár barna sem greinst höfðu
með stikilbólgu á árunum 1999-2002 voru kann-
aðar og loks voru tengsl nýgengis stikilbólgu við
sýklalyfjaávísanir barna áranna 1989-2002 rann-
sökuð.
Fyrir faraldsfræðihluta rannsóknarinnar voru
tekin saman þau tilfelli af stikilbólgu (acute
mastoiditis H70.0 og unspecified mastoiditis
H70.9) sem greindust á tímabilinu 1.1.1984 til
31.12.2002 á Barnaspítala Hringsins, barnadeild
Landakotsspítala, (síðar barnadeild Borgarspítala
í Fossvogi) og á háls-, nef- og eyrnadeild
Sjúkrahúss Reykjavíkur/Borgarspítala í Fossvogi.
Ekki voru teknir með þeir sjúklingar sem greinst
höfðu tvisvar með stikilbólgu á innan við 10 daga
millibili, þá var litið á seinna tilvikið sem end-
urkomu sömu sýkingar. Haft var samband við
sérfræðinga í háls-, nef- og eyrnalækningum utan
höfuðborgarsvæðisins til að kanna möguleg tilfelli
annars staðar á landinu.
Skoðaðar voru sjúkraskrár barna yngri en 18
ára sem höfðu fengið ofanskráðar greiningar á
árunum 1999-2002. Eftirfarandi upplýsingar úr
sjúkraskrám voru skráðar: greiningardagur, kyn,
aldur, aðdragandi stikilbólgunnar og hvort eyrna-
bólga hefði greinst fyrir greiningu á stikilbólgu og
þá hversu löngu áður og hvort sýklalyf hefðu verið
gefin. Skráð voru teikn miðeyrnabólgu og stikil-
bólgu sem fram komu við skoðun. Upplýsingar
um fyrri greiningar eyrnabólgu voru skráðar, það