Læknablaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 96

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SJÚKRAFLUTNINGAR
Mynd 2. Yfirlit yfir fjölda
sjúkrafluga árið 2005.
Norðursvœði var tvískipt
á þesum tíma, í Vestfjarða-
og Norðursvœði.
nálægð við sjúkrabfla en minni á þjónustuna sem
sjúkraflutningamenn eiga að veita. Til dæmis má
nefna að grunnnám sjúkraflutningamanna hér á
landi tekur þrjá vikur (128 klst), svipað og var í
Svíþjóð fyrir 40 árum. Þar í landi eru sjúkrabílar
nú mannaðir með hjúkrunarfræðingum sem hafa
lokið 3-4 ára háskólanámi. Kanna þarf hvort
ekki megi fækka sjúkrabflum í dreifbýli og fækka
sjúkraflutningamönnum í hlutastarfi. Með því
móti væri einhverjum þeirra kleift að afla frekari
menntunar, sinna sjúkraflutningum í fullu starfi og
auka færni sína. Hins vegar þarf að tryggja áfram
öryggi landsmanna hvar sem þeir búa og þá er
hentugt að þjálfa viðbragðsaðila í vettvangshjálp
(first responders), svo sem slökkviliðsmenn og
lögreglu sem koma að veiku eða slösuðu fólki og
veita fyrstu hjálp þar til sjúkrabíll kemur á vett-
vang. Slíkt fyrirkomulag er algengt víða, til dæmis í
Svíþjóð og Skotlandi.
Huga þarf að fleiri leiðum til að bæta bráða-
þjónustu á landsbyggðinni. Það má hugsa sér
að samnýta heilbrigðisstarfsstéttir í dreifbýli.
Til dæmis að nýta betur sjúkraflutningamenn/
bráðatækna sem starfsmenn í heilsugæslu, svo
sem við heimaþjónustu, blóðþrýstingsmælingar,
almennt eftirlit auk þess að sinna sjúkraflutning-
um. Jafnframt má nýta krafta hjúkrunarfræðinga í
dreifbýli við sjúkraflutninga, til dæmis með því að
gefa þeim kost á grunnþjálfun í sjúkraflutningum
þannig að þeir geti brugðist við og aðstoðað við
sjúkraflutninga þegar þörf krefur.
Önnur dæmi um verkefni sem vonandi bæta
utanspítalaþjónustu eru notkun koktúbu (LTS)
og CPAP í sjúkrabflum. Sjúkraflutningaskólinn
og Endurlífgunarráð íslands vinna nú að
því að innleiða notkun þessara hjálpartækja.
Sjúkraflutningaskólinn undirbýr nám í bráðatækni
á háskólastigi. Líklega verður námið með svipuðu
sniði og gerist í Noregi. Markhópurinn er fyrst
og fremst sjúkraflutningamenn, en líka hjúkr-
unarfræðingar og jafnvel læknar í dreifbýli. Vonir
standa til að hægt verið að hefja kennslu í byrjun
næsta árs.
Félag slysa- og bráðalækna kynnti nýverið
skýrslu um framtíðarsýn félagsins (4). í henni er
lögð áhersla á hlutverk sérfræðinga í bráðalækn-
ingum. Það er engum vafa undirorpið að aðkoma
sérfræðilækna getur skipt sköpum.
Á annan tug íslenskra sjúkraflutningamanna
hafa réttindi sem bráðatæknar og margt bendir til
að þeim muni fjölga á næstu árum. Fjölgun í þess-
um stéttum getur leitt til samkeppni um verkefni.
Það hlýtur að vera farsælast að þróun bráðalækn-
inga hér á landi sé í takt við það sem gerist í
nágrannalöndum okkar. Hægt er að leggja stund
á bráðalækningar sem sérstakt framhaldsnám,
en þær eru líka ein af undirgreinum svæfinga- og
gjörgæslu. Norræna svæfinga- og gjörgæslufélagið
(Scandinavian Society of Anaesthesiology and
Intensive Care) býður framhaldsnám í bráðalækn-
ingum fyrir norræna svæfingalækna á næsta ári.
Það kann að vera vænlegur kostur fyrir íslenskt
heilbrigðiskerfi að fá til starfa sérmenntaða svæf-
ingalækna sem gætu starfað við bráðalækningar
jafnt utan sem innan sjúkrahúss.
Sjúkraflug
Læknar og sjúkraflutningamenn frá Akureyri
sinna nú mestu af sjúkraflugi (5). Árið 2005 voru
farin 484 sjúkraflug hér á landi með heldur fleiri
sjúklinga. Þar af var 311 sinnt frá Akureyri (mynd
2). Sjúkraflutningamenn með neyðarflutninga-
réttindi sem starfa hjá Slökkviliði Akureyrar fara
með í öll flug frá Akureyri og hafa gert svo frá
1997 (6). Ekki er þó um eiginlega vakt að ræða þar
sem ekki hefur tekist að fá greiðslur fyrir vaktir
sjúkraflutningamannanna. Þeir hafa því í heilan
áratug fórnað miklu af frítíma sínum til að geta
sinnt þessu mikilvæga starfi. Þetta fyrirkomulag
er löngu gengið sér til húðar og þörf á breytingum
hið fyrsta. Læknavakt fyrir sjúkraflug hefur verið
starfrækt frá Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri
(FSA) frá því í mars 2002. Megin tilgangurinn
með því að koma þeirri vakt á var að koma í veg
fyrir að heilsugæslulæknar í dreifbýli þyrftu að
fylgja sjúklingum og skilja héruðin þannig eftir
læknislaus, stundum dögum saman (7). Sú krafa
var gerð að læknar sem tækju vaktir gætu veitt
sjúklingum í sjúkraflugi sambærilega bráðahjálp
og heilsugæslulæknir.
Nú eru fimm ár síðan læknavakt fyrir sjúkraflug
frá FSA tók til starfa. Frá upphafi árs 2002 til árs-
loka 2006 voru fluttir 1573 sjúklingar. í meirihluta
360 Læknablaðið 2007/93