Læknablaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR / STIKILBÓLGA
milli ára gefi raunhæfa mynd af þróun notkunar-
innar.
Styrkur rannsóknarinnar liggur hins vegar í þvf
að þar sem að stikilbólga er alvarlegur sjúkdómur
og misgreining því ólíkleg má ætla að flest tilfelli á
Islandi hafi náðst með í rannsóknina .
Nýgengi stikilbólgu á hverja 100.000 íbúa hér
á landi yngri en 18 ára var lægst 0,0 og hæst 12,2
árið 1999. Meðaltal yfir allt tímabilið var 4,1. í
samantekt á stikilbólgu í mörgum löndum Evrópu,
N-Ameríku og Ástralíu kemur fram að nýgengi
er 0,5-4,2 fyrir hver 100.000 börn 14 ára og yngri
(2). Nýgengi fyrir börn 14 ára og yngri á íslandi
á árunum 1991-1998 var 3,3 (0,0-6,2). f Hollandi
er nýgengið 3,8 en það er með því hæsta sem sést
í heiminum en einungis 31% barna í Hollandi
fá sýklalyf við miðeyrnabólgu (2). Af þeim 18
börnum sem í okkar rannsókn fóru til læknis fyrir
greiningu stikilbólgunnar og greindust með mið-
eyrnabólgu fengu 72% sýklalyf.
Helmingur barnanna sem greindust á árunurn
1984-2002 voru undir þriggja ára aldri og 24 (46%)
voru undir tveggja ára aldri. Það er í samræmi við
erlendar rannsóknir (9-15). Drengir voru 58%. í
mörgum erlendum rannsóknum er hlutfall drengja
hærra en stúlkna, allt að 69%, og er það talið skýr-
ast af því að drengir fá frekar eyrnabólgu (12,13,
16-19).
Af þeim börnum sem greindust á árunum 1999-
2002 höfðu 57% barnanna aldrei greinst áður
með miðeyrnabólgu. Sum eru ef til vill of ung til
að hafa haft endurteknar eyrnabólgur og yngstu
börnin virðast oft fá stikilbólgu án þess að hafa á
undan haft einkenni miðeyrnabólgu (12, 13, 20).
Yngri börnin höfðu einnig skemmri sögu um veik-
indi fyrir greiningu stikilbólgunnar. Svo virðist
sem eldri börn sem fá stikilbólgu hafi oft sögu um
þrálátar eyrnabólgur áður.
Tæplega helmingur barnanna höfðu fengið
sýklalyf við miðeyrnabólgu. Ýmsar tilgátur hafa
verið um það hvers vegna sýklalyfjameðferð við
miðeyrnabólgu dugar oft ekki til að koma í veg fyrir
stikilbólgu. Ein er sú að gera þurfi hljóðhimnuást-
ungu í fleiri tilfellum en gert er til að hleypa greftri
út úr miðeyra (18). Aðrar eru þær að ekki sé valið
rétt sýklalyf eða það gefið í of skamman tíma eða
í of lágum skömmtum og meðferðarheldni geti
verið ábótavant (13). Einnig getur sýklalyfjameð-
ferð sem gefin er við miðeyrnabólgu nægt til að
skyggja á einkenni stikilbólgu án þess að uppræta
hana (18). Það er hins vegar ekki einfalt að greina
þessi tilfelli frá nema með nákvæmri skoðun og ef
til vill rannsóknum. Margir þættir geta haft áhrif á
framvindu sjúkdómsins: aldur, ónæmissvar og gerð
bakteríu sem veldur sýkingunni (18).
Ekki var leitað til læknis með hluta barnanna
fyrir greiningu. Þó höfðu þau langflest haft ein-
kenni í nokkurn tíma áður en stikilbólgan greind-
ist. Mikilvægt er að gera sér grein fyrir áhrifum
ómarkvissrar notkunar sýklalyfja en jafnframt að
það komi ekki í veg fyrir að leitað sé með börnin
til læknis ef þörf er á.
Omarkviss notkun sýklalyfja getur valdið auk-
inni útbreiðslu ónæmra stofna baktería og erf-
iðleikum við meðferð ýmissa sýkinga. Umræða um
ranga notkun sýklalyfja og breyttar leiðbeiningar
um notkun þeirra við miðeyrnabólgu og sýkingum
í efri öndunarvegi hjá börnum hér á landi virðast
hafa gefið góðan árangur í að hefta útbreiðslu
ónæmra pneumókokka (3,6).
Helstu niðurstöður rannsóknarinnar eru þær
að nýgengi stikilbólgu hjá börnum hefur aukist
síðustu tvo áratugina, einkum síðustu ár rannsókn-
arinnar, og fylgni var á milli vaxandi nýgengis og
minnkandi sýklalyfjanotkunar hjá börnum á tíma-
bilinu 1989-2002. Einkenni, greining og meðferð
stikilbólgu voru í aðalatriðum sambærileg við það
sem gerist erlendis og sjúklingahópurinn einnig.
Erfitt að túlka niðurstöður rannsóknarinnar
með tilliti til þess hvort breyta skuli meðferð á
miðeyrnabólgu. Vissulega geta þær gefið tilefni
til þess að endurskoða sýklalyfjagjöf þar sem
hluti barnanna hafði greinst með miðeyrnabólgu
en ekki fengið sýklalyf. Hins vegar eru börnin fá
miðað við þann fjölda barna sem fær miðeyrna-
bólgu og þarfnast ekki sýklalyfja. Niðurstöðurnar
styðja að vert sé gefa vissum áhættuhópum sýkla-
lyf við miðeyrnabólgu. Börn undir tveggja ára
aldri ætti að meðhöndla því þau fá oftar stikilbólgu
en eldri börnin. Eldri börn með sögu um þrálátar
eyrnabólgur eru einnig í áhættu. Mörg börn í rann-
sókninni höfðu haft einkenni frá eyrum í langan
tíma sem benti til þess að miðeyrnabólgan gengi
hægt eða ekki yfir án meðferðar. Mikilvægt er að
nota sýklalyf á réttan hátt til að koma í veg fyrir
alvarlega fylgikvilla, velja rétt lyf á réttum tíma og
gefa þau í réttum skömmtum.
Þakkir
Við þökkum Eggerti Sigfússyni í heilbrigðisráðu-
neytinu fyrir upplýsingar um sýklalyfjanotkun og
aðstoð við úrvinnslu þeirra og Ragnari Friðriki
Ólafssyni tölfræðingi fyrir aðstoð við tölfræðiúr-
vinnslu. Þá þökkum við fjölmörgu starfsfólki
Landspítala sem hefur gert þessa rannsókn mögu-
lega, læknariturum á Barnaspítala Hringsins og
háls-,nef-ogeyrnadeildinniogstarfsfólkisjúklinga-
bókhalds, tölvudeildar og skjalasafns. Sérstakar
þakkir fær Inga Lóa Haraldsdóttir. Þá þökkum
við rannsóknarhópnum á Barnaspítalanum og
kvennadeild Landspítala fyrir skemmtilega og
Læknablaðið 2007/93 279