Læknablaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 26

FRÆÐIGREINAR / NÝRNAFRUMUKRABBAMEIN
Mynd 8. Hlutfall tilvilj-
anagreindra nýrnafrumu-
krabbameina. Sýnd er tíðni
karla (dökkgráar súlur) og
kvenna (Ijósgráar súlur)
á fimm ára tímabilum frá
1971-2000 (12).
Æxlisvísar
Fjölmargir æxlisvísar (biomolecular markers) hafa
verið rannsakaðir fyrir nýrnafrumukrabbamein,
þar á meðal AgNOR, PCNA, Ki67, p53 og CD44
svo einhverjir séu nefndir (71). Sennilega eru þó
mælingar á DNA-magni æxlisfrumnanna (DNA-
ploidy) best rannsakaðar en líkt og fyrir hina æxl-
isvísana ber rannsóknum ekki saman um klínískt
gildi þeirra (72). Enn sem komið er er enginn æxl-
isvísir í klínískri notkun í nýrnafrumukrabbameini
sem hægt er að nota við greiningu eða eftirlit. Ekki
hefur heldur verið lýst sértækum æxlisvísi fyrir
þetta krabbamein.
Uppvinnsla
I dag er tölvusneiðmynd mikilvægasta mynd-
greiningin á æxlum í nýrum og við stigun nýrna-
frumukrabbámeins (73). í sumum tilvikum getur
ómskoðun gefið upplýsingar umfram tölvusneið-
rnynd, sérstaklega ef um er að ræða æxlisvöxt
í æðar. Omskoðanir og nýrnamynd, sem áður
voru mikilvægustu greiningartækin við fyrirferð í
nýrum, eru þó síðri en tölvusneiðmyndir við grein-
ingu á smáum æxlum (74). Segulómskoðun (MRI)
getur verið mikilvæg viðbótarrannsókn þegar um
er að ræða óljósa fyrirferð á tölvusneiðmynd og
greinir vel innvöxt í æðar (75). Að auki getur seg-
ulómskoðun átt við þegar um er að ræða frábend-
ingu fyrir notkun skuggaefnis (75).
Fyrir skurðaðgerð er yfirleitt tekin rönt-
genmynd af lungum, tölvusneiðmynd eða óm-
skoðun af lifur ásamt venjubundnum blóðrann-
sóknum, þar á meðal lifrarpróf. Beinaskönnun,
tölvusneiðmynd af heila, segulómskoðun og aðrar
rannsóknir eru gerðar eftir þörfum og þá yfirleitt
út frá einkennum sjúklings.
Skimun á nýrnafrumukrabbameini með tölvu-
sneiðmyndum eða þvagrannsóknum (blóð í þvagi)
er ekki talin svara kostnaði (17). Ræður þar mestu
tiltölulega lág tíðni nýrnafrumukrabbameins. Slík
skimum þykir því ekki koma til greina nema þá
helst í fjölskyldum þar sem nýrnafrumukrabba-
mein gengur í erfðir (23).
Mismunagreiningar
Með hliðsjón af margvíslegum einkennum nýrna-
frumukrabbameins er ljóst að listi yfir mismuna-
greiningar er langur. Fyrirferð í nýra getur verið
góðkynja æxli, þar sem blöðrur (cystae) eru lang-
algengastar, bleikfrumuæxli, kirtilæxli (adeonoma)
eða æðavöðvafituæxli (angiomyolipoma). Einnig
eru dæmi urn að meinvörp hreiðri um sig í nýrum
og sömuleiðis getur eitilkrabbamein (lymphoma)
og sarkmein (sarcoma) greinst í nýrum. í sumum
tilvikum getur útlit á ómskoðun eða tölvusneið-
mynd gefið vísbendingu um suma af þessum sjúk-
dómum, til dæmis þegar um blöðrur er að ræða.
Meðferð
Meðferð ræðst af því hvort sjúkdómurinn er stað-
bundinn eða ekki og má skipta henni í meðferð
til lækninga (curative) og til líknar (palliative).
Eina læknandi meðferðin er að fjarlægja meinið
með skurðaðgerð. Islenskar rannsóknir á með-
ferð sjúklinga með nýrnafrumukrabbamein hafa
aðallega beinst að árangri skurðaðgerða og þá
fyrst og fremst nýrnabrottnáms. Einnig eru hafnar
hér á landi rannsóknir á árangri skurðaðgerða þar
sem meinvörp nýrnafrumukrabbameins í lungum
eru fjarlægð. Hvað varðar aðra meðferð er hér að
neðan aðallega vísað til erlendra rannsókna.
Skurðaðgerðir
Nýrnabrottnám (radical nephrectomy) er oftast
framkvæmt með skurði undir rifjaboga eða í gegn-
290 Læknablaðið 2007/93