Læknablaðið - 15.10.2009, Síða 26

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Tafla I. Sundurliðuð meðalútgjöld heimila vegna heilbrigðismála á ársgrundvelli, á verðlagi ársins 2006.1
Krónur Hlutfall af heildarútgjöldum
Útgjaldaþættir 1998 2006 Munur (%) 1998 2006 Munur
Heildarútgjöld 81.746 105.505 23.759 (29,1) 100% 100%
Formleg heilbrigðisþjónusta: 79.002 100.015 21.013(26,6) 96,6% 94,8% -1,8
Tannlæknisþjónusta 23.323 26.840 3517(15,1) 28,5% 25,4% -3,1
Heildarlyfjakostnaður 21.098 28.031 6933 (32,9) 25,8% 26,6% +0,8
Lyfseðilsskyld lyf 15.765 20.314 4549 (28,9) 19,3% 19,3% 0,0
Lyf án lyfseðils 5513 7861 2348 (42,6) 6,7% 7,5% +0,8
Tæki og lyfjabúðarvörur2 16.480 20.430 3950 (24,0) 20,2% 19,4% -0,8
Læknisþjónusta (allar komur og vitjanir) 13.681 16.778 3097 (22,6) 16,7% 15,9% -0,8
Sjúkraþjálfun 4217 6284 2067 (49,0) 5,2% 6,0% +0,8
Sálfræðiþjónusta 1196 2632 1436 (120,1) 1,5% 2,5% +1,0
Óhefðbundin heilbrigðisþjónusta 2859 5833 2974 (104,0) 3,5% 5,5% +2,0
’Sjúkraflutningar eru ekki meðtaldir í ofangreindum tölum, þar sem ekki var spurt um þá árið 1998. Kostnaður vegna þeirra nam 460 kr. að meðaltali á heimili árið 2006.
2Þessi þáttur inniheldur útgjaldaliöi g-j (sjá Efniviður og aðferöir).
almannafé. Bein útgjöld einstaklinga megi aldrei
vera það mikil að þau komi í veg fyrir að fólk leiti
sér nauðsynlegrar heilbrigðisþjónustu."9
Opinberar tölur hérlendis leiða í ljós að bein
útgjöld einstaklinga og heimila vegna heil-
brigðismála hafa aukist verulega að raungildi
undanfarin ár.10- 11 Jafnframt benda innlendar
niðurstöður til að bein kostnaðarhlutdeild sjúk-
linga bitni á aðgengi að þjónustunni. ] rannsókn
meðal fullorðinna Islendinga kom í ljós að
kostnaður var önnur algengasta ástæða þess
að fólk frestaði læknisheimsókn sem það taldi
þörf á (32% allra frestana). Jafnframt kom í ljós
að það voru einkum yngra fólk, einhleypir og
fráskildir, og tekjulágt fólk sem frestaði eða felldi
niður ferð til læknis af kostnaðarástæðum.12
í annarri innlendri rannsókn kom fram að
heildarútgjöld fjölskyldna vegna heilbrigðismála
á níu mánaða tímabili og hlutfall þessara útgjalda
af fjölskyldutekjum (útgjaldabyrði) tengdust
aukinni frestun læknisþjónustu mánuðina á eftir.
Nánari athugun leiddi í ljós að útgjaldabyrðin
hafði meiri áhrif á frestun læknisþjónustu
en sjálf upphæð útgjaldanna.13 Samkvæmt
þessum niðurstöðum virðist ekki hafa tekist
sem skyldi að tryggja almenningi á Islandi jafnt
aðgengi að heilbrigðisþjónustunni eins og lög
og heilbrigðisáætlun kveða á um, meðal annars
vegna beins kostnaðar sjúklinga.
í rannsókn á útgjöldum íslenskra heimila vegna
heilbrigðisþjónustu 1998 kom meðal annars í ljós
að mest krónutöluútgjöld var að finna hjá fólki á
miðjum aldri (45-54 ára), giftum og sambúðarfólki,
foreldrum ungra barna, stórum heimilum, fólki
í fullu starfi og fólki með háskólamenntun
og háar tekjur. Þegar aftur á móti var litið til
kostnaðarbyrði (heilbrigðisútgjalda í hlutfalli við
heimilistekjur) skáru konur, eldra fólk og yngra
fólk, fólk utan vinnumarkaðar, atvinnulausir og
lágtekjufólk sig úr.14
Tilgangur þessarar rannsóknar er að kanna
útgjöld og útgjaldabyrði íslenskra heimila vegna
heilbrigðisþjónustu. Sérstaklega er skoðað hver
þróun útgjaldanna hefur verið frá 1998 til
2006. Þá er einnig athugaður litgjaldamunur
eftir samfélagshópum (aldri, kynferði, foreldra-,
atvinnu- og námsstöðu, heimilisstærð, búsetu,
menntun, heimilistekjum, langvinnum veikindum
og örorku) og hvort hópamunur hafi breyst á
umræddu timabili.
Efniviður og aðferðir
Byggt er á gögnum úr tveimur heilbrigðiskönnun-
um. Annars vegar er landskönnunin Heilbrigði
og lífskjör íslendinga frá hausti 199812 og hins
vegar landskönnunin Heilbrigði og aðstæður
íslendinga frá hausti 2006.15 Úrtak beggja kann-
ana var dregið með tilviljunaraðferð úr hópi
íslenskra ríkisborgara í þjóðskrá á aldrinum
18-75 ára. Báðar voru póstkannanir og byggðu
á svonefndri Heildaraðferð.16-17 Aðferðin felst í
því að spurningalisti er sendur út allt að þrisvar
sinnum á sjö vikna tímabili. Að auki er sent
út ítrekunar- og þakkarkort viku eftir fyrstu
útsendingu spurningalista. I framhaldi af síðustu
útsendingu spurningalista er hringt í alla sem
ekki hafa skilað lista eða neitað þátttöku. Heimtur
í fyrri könnuninni voru 69%, en 60% í þeirri
síðari. Tölvunefnd, síðar Persónuvernd, auk
Vísindasiðanefndar veittu leyfi fyrir framkvæmd
kannananna.
Lýðfræðileg samsetning svarendahóps og þýðis
var mjög áþekk í báðum könnunum, nema hvað
662 LÆKNAblaðið 2009/95