Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2000, Síða 68

■ ÁGRIP VEGGSPJALDA / X. VÍSINDARÁÐSTEFNA LÆKNADEILDAR HÍ
sermi var mæld með ónæmisblettun gegn heilli visnuveiru og svör-
uðu allar kindurnar á þroskað capsid prótínið (p25); ein kindin
svaraði auk þess á matrix (pl6). Þrjár kindanna svöruðu einnig á
heila visnuveiru í eitilfrumuörvunarprófi (proliferation assay).
V 32 Athugun á virkni tilraunabóluefna gegn Moritella viscosa
sýkingum í laxi
Bjarnheiður K. Guðmundsdóttir', Iris Hvanndal', Gísli Jónsson2,
Christian Syvertsen3
'Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, 'dvralæknir fisksjúkdóma að Keldum,
’Alpharma AS, Harbitsalleen 3, N-0275 Osio 2
Netfang: bjarngud@hi.is
Inngangur: Kuldakæra bakterían Moritella viscosa er landlæg í sjó
við íslands strendur. í laxi orsaka sýkingar roðsár, sem geta verið
þrálát og leitt til töluverðra affalla á eldisfiski. Sýkingar hafa eink-
um verið vandamál á norðurslóð, það er við ísland, Noreg og
Skotland. Þeir M. viscosa stofnar sem hafa einangrast úr íslenskum
laxi hafa verið flokkaðir í þrjá hópa (bíótýpur) og hafa vandamál í
eldisstöðvum fyrst og fremst verið af völdum baktería úr tveimur
hópum (bíótýpa 1 og 2).
Efniviður og aðferðir: Bóluefni sem innihéldu væki ýmist bíótýpu 1
eða 2 (eingild bóluefni), eða þessara stofna auk vækja frá fleiri fisk-
sýklum (fjölgild bóluefni) voru notuð með mismunandi skammta-
stærðum vækja. Einnig var PBS og tveir mismunandi ónæmisglæð-
ar notaðir til viðmiðunar. Bólusett var með i.p. sprautun svæfðra
seiða. Ónæmisvörn var metin í tilraunasýkingum átta vikum eftir
bólusetningu. Stofnar af báðum bíótýpum voru notaðir í sýkingar-
tilraunum. Magn mótefna gegn M. viscosa í blóðvatni óbólusettra
og bólusettra fiska var mælt með ELISA-prófi.
Niðurstöður og ályktanir: Niðurstöður sýndu að laxinn myndaði ó-
næmisvörn gegn sýkingu og að það var ekki munur á bíótýpunum
tveimur í þessu sambandi. Fjölgild bóluefni mynduðu betri vörn en
eingild en ekkert bóluefni veitti góða vörn í tilraunasýkingu.
Mótefni gegn M. viscosa mældust í bólusettum laxi.
V 33 Greining á sýkiþáttum 84 Aeromonas salmonicida
stofna, tveggja A. hydrophila stofna og einkennisstofna fjögurra
undirtegunda A. salmonicida
íris Hvanndal', Bjarnheiður K. Guðmundsdóttir', Ulrich Wagner2
'Tilraunastöð Hl í meinafræði að Keldum, ’lnstitute for Zooiogy, University of
Leipzig, Talstr. 33,04103 Leipzig, Germany
Netfang: bjarngud@hi.is
Inngangur: Bakterían Aeromonas salmonicida veldur kýlaveiki og
skyldum sjúkdómum í laxfiskum. Fjórum undirtegundum hefur
verið lýst, undirtegund salmonicida (týpískir stofnar) og undirteg-
und achromogenes, masoucida og smithia (atýpískir). Með auknu
fiskeldi fjölgar sýkingum af völdum A. salmonicida og stofnar sem
ekki lúta skilgreiningu undirtegundanna fjögurra eru að finnast.
Fjórum útensímum A. salmonicida hefur verið lýst sem sýkiþáttum:
70 kDa serín prótínasa, Pl; 27 kDa glycerophospholipid: cholester-
ol acyltransferasi, GCAT; 20 kDa málmháðum kaseínasa, AsaPl;
og málmháðum gelatínasa, P2.
Markmið rannsóknarinnar var að greina sýkiþætti í seyti 84 A.
salmonicida stofna, sem voru einangraðir úr mismunandi fiskteg-
undum og bera saman við utanfrumusýkiþætti einkennisstofna
undirtegunda A. salmonicida og tveggja A. hydrophila stofna.
Efniviður og aðfcrðir: Utanfrumuafurðir hvers stofns voru einangr-
aðir frá bakteríum sem ræktaðar voru á sellófanþöktum agarskál-
um. ELISA próf byggt á einstofna mótefnum gegn ofangreindum
fjórum sýkiþáttum var notað við greininguna. Tvö til sex mismun-
andi einstofna mótefni voru notuð til að greina mismunandi
bindistaði mótefna á viðeigandi mótefnavaka.
Niðurstöður og umræður: Niðurstöður sýndu að stofnarnir mynd-
uðu níu hópa eftir seyti þeirra á utanfrumusýkiþáttunum fjórum.
Stærstu hóparnir (27% stofnanna) voru annars vegar sá sem inni-
hélt einkennisstofn undirtegund achromogenes og hins vegar hópur
sem svaraði öllum prófum neikvætt. Með undirtegund salmonicida
flokkuðust 14% stofnanna, 8% með undirtegund masoucida en að-
ins 5% með undirtegund smithia. A. hydrophila stofnarnir tveir,
sem báðir voru einangraðir úr laxfiskum hér á landi, voru flokkaðir
í sinn hvorn hópinn, annar þeirra var í hópi með undirtegund
smithia, en hinn í hópi sem ekki innihélt einkennisstofn A. salmon-
icida.
V 34 Gammaherpesveirur í íslenskum hestum
Vilhjálmur Svansson . Einar G. Torfason2, Sigurbjörg Þorsteinsdóttir'
'Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, "Rannsóknastofa Landspítalans í veiru-
fræði, Ármúla la, Reykjavík
Netfang: eggun@hi.is
Árið 1998 geisaði nýr og áður óþekktur smitsjúkdómur í hrossum
hérlendis, er fékk heitið smitandi hitasótt. Sjúkdómsorsökin er enn
óþekkt, en margt bendir til að um veirusýkingu hafi verið að ræða.
í tilraun til ræktunar á hitasóttarveirunni í hestafósturnýrnafrumum
ræktaðist veira við samrækt með hnattkjarna hvítfrumum úr blóði.
Veiran ræktaðist frá þremur af fjórum hitasóttarhrossum. Ennfrem-
ur hefur veiran verið ræktuð frá 11 af 12 hrossum með fóðurtengda
listeríusýkingu og frá tveimur heilbrigðum hestum. Frumubreyting-
arnar í nýrnafrumunum voru lengi að koma fram og sáust fyrst eft-
ir þrjár til fjórar vikur í rækt. Eðli frumubreytinganna gat bent til
þess að um herpesveiru væri að ræða. Þetta var staðfest við raf-
eindasmásjárskoðun. Það, hvað sýkingin í nýrnafrumunum var
hæggeng, þótti benda til þess að um gamma-herpesveiru væri að
ræða. Komið var upp DNA-mögnun (PCR) sem greinir báðar gerð-
ir gammaherpesveira sem þekktar eru í hrossum það er equine
herpesvirus 2 og 5 (EHV-2,5). Rannsóknir með DNA-mögnun á 14
veiruræktunum benda til þess að hross hérlendis séu sýkt bæði með
EHV-2 og EHV-5. Af 14 veiruræktunum svöruðu tvö þeirra DNA-
mögnun með EHV-5 sértækum vísi. Við athugun í óbeinni flúor-
ljómandi mótefnalitun á 20 sermum sem safnað var úr hrossum hér-
lendis á árunum 1990-1994, það er fyrir hitasótt, reyndust 19 hest-
anna hafa mótefni gegn gammaherpesveirum.
Óljóst er hvenær þær gammaherpesveirur sem hér eru í hrossum
bárust til landsins. Mótefnamælingar sýna að veirurnar hafa að
minnsta kosti verið hér allan síðastliðinn áratug. Mikilvægur þáttur
í faraldsfræði herpesveira er sá eiginleiki þeirra að valda dulsýking-
um og hestur sem smitast er líkast til ævilangt smitaður. Ekki er ó-
varlegt að ætla að veirurnar hafi borist með þeim hestum sem flutt-
ir voru til íslands í upphafi byggðar.
68 Læknablaðið / FYLGIRiT 40 2000/86