Frjáls verslun - 01.04.2009, Blaðsíða 6

6 F R J Á L S V E R S L U N • 3 . T B L . 2 0 0 9
RITSTJÓRNARGREIN
FORMÚLAN ER EKKI FLÓKIN. Hún snýst um
að lækka vexti stórlega og skera niður í ríkisútgjöldum.
Ríkisstjórnin verður að ýta öllum málum út af borðinu
næstu daga nema einu; niðurskurði á ríkisútgjöldum.
Hún verður að ná 170 milljarða halla á fjárlögum niður
á næstu þremur árum og skera niður útgjöld ríkissjóðs
um 50 til 60 milljarða á þessu ári. Stjórnin er hins vegar
hikandi, úrræðalaus og hrædd við að taka á vandanum;
ákvarðanafælin. Það var ekki gæfulegt að byrja á að hækka
verð á bensíni, víni og tóbaki. Sem einn stærsti skuld-
arinn og með verðtryggð lán fékk ríkissjóður hækkunina
beint í bakið vegna verðtryggingarinnar en tókst með
brambolti sínu að hækka skuldir heimila og fyrirtækja um
tugi milljarða – og máttu þau allra síst við því.
ÞAÐ ER EKKI hægt að reka ríkis-
sjóð með 170 milljarða halla ár eftir ár án
þess að þjóðin verði gjaldþrota. Ég öfunda
ekki Jóhönnu Sigurðardóttur forsætis-
ráðherra og Steingrím J. Sigfússon fjár-
málaráðherra sem fulltrúa félagshyggju-
aflanna að skera niður velferðarkerfið
og lækka laun ríkisstarfsmanna. Þetta er
jarðvegur fyrir pólitískt sjálfsmorð.
FLESTIR ÁTTU VON á því að
forsætisráðherra lýsti í stefnuræðu sinni
hvernig stjórnin ætlaði að skera niður í ríkisútgjöldum.
Það gerði hann ekki heldur talaði um nauðsynlega sam-
heldni allra flokka á Alþingi. Það var út af fyrir sig gott
en skipti engu máli. Stjórnarflokkarnir hefðu átt að nota
þennan hálfa mánuð í Norræna húsinu, sem þeir tóku sér
í að sjóða saman nýjan stjórnarsáttmála, í að skera niður
í ríkisútgjöldum; fyrr hefðu þeir ekki átt að tilkynna
nýja stjórn. Ríkisútgjöldin munu verða þessari stjórn að
falli. Það voru heldur ekki glæsileg skilaboð um aðhald
í ríkisfjármálum að halda fyrsta ríkisstjórnarfundinn á
Akueyri með tilheyrandi viðbótarkostnaði. Í stjórnun er
því beint til stjórnenda í fyrirtækjum, sem ætla að skera
niður, að skera niður litla sýnilega bita, sem starfsmenn
skilja hvað kosta, þannig að þeir fái á tilfinninguna að
komið sé aðhald í rekstri. Fólk veit ekkert hvað 50 til
70 milljarðar eru mikið, en það veit hvað flugmiðarnir
norður á Akureyri kosta.
BREYTURNAR Í EFNAHAGSFORMÚLUNNI
eru ekki margar. Það þarf að skera niður 60 milljarða
á fjárlögum; ná stýrivöxtum niður í 0,5% eins og hjá
nágrannaþjóðunum, aftengja verðtryggingu tímabundið
með því að frysta vísitölu neysluverðs í öllum inn- og
útlánasamningum og endurreisa bankana. Ríkissjóður
Jóhanna, formúlan er ekki flókin
Y = niðurskurður
ríkisútgjalda,
lækkun vaxta, afnám
verðtryggingar og
endurreisn banka.
greiðir um 89 milljarða í fjármagnskostnað á árinu, þ.e.
í verðbætur og vexti. Hann á því allt undir því sjálfur
að vextir fari niður og verðtrygging verði aftengd til að
ná árangri í niðurskurði ríkisútgjalda. Takist honum að
skera niður á öðrum sviðum minnkar lánsfjárþörf ríkis-
sjóðs enn frekar og þar með fjármagnskostnaður. Þar með
myndi hann létta á þrýstingi á lánamarkaðnum, en hann
keppir við atvinnulífið, sjálfa uppsprettuna, um fé spari-
fjáreigenda og lífeyrissjóða. Aftengd verðtrygging gæfi
honum færi á að hækka verð á opinberri þjónustu án þess
að fá það strax í bakið og rústa fjárhagsstöðu fyrirtækja og
heimila í leiðinni. Loks heldur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
okkur í helgreipum ef við skerum ekki niður. Lánið, sem
var tekið síðastliðið haust, er háð hallalausum fjárlögum
eftir nokkur ár. Þegar hefur sjóðurinn sent frá sér skýr
skilaboð um að stýrivextir verði ekki lækkaðir frekar
nema til komi kröftugur niðurskurður á fjárlögum.
RÍKISSTJÓRNIN KEMST ekki hjá því að taka
á mjög viðkvæmum málum í niðurskurðinum. Hún
kemst ekki hjá því að lækka laun ríkisstarfsmanna um
10 til 15%. Hún kemst ekki hjá því að skerða lífeyris-
skuldbindingar opinberra stafsmanna um einhverja tugi
milljarða. Hún verður því miður að skera niður í lífeyris-
tryggingum, minnka framlög til sjúkratrygginga, fæð-
ingarorlofs og barnabóta. Áður hefur verið minnst á tugi
milljarða í sparnað með því að lækka vexti og afnema
verðtrygginguna. Eflaust þarf líka að fresta einhverjum
fjárfestingum. Ég er ekki hlynntur skattahækkunum. En
mér þykir líklegt að ríkisstjórnin velji þá leið. Í tímarit-
inu Vísbendingu var nýlega bent á að ef persónuafsláttur
yrði lækkaður um 7 þúsund hjá öllum þýddi það auknar
skatttekjur upp á 17 milljarða. Ennfremur að ef skattpró-
senta yrði hækkuð um 2% þýddi það 8 milljarða í auknar
skatttekjur. Þetta hefði í för með sér að tekjuskattslaust
láglaunafólk færi að greiða skatta á sama tíma og bætur
yrðu minnkaðar.
RÍKISSTJÓRNIN HEFUR ENGIN tök á gengi
krónunnar í gegnum Seðlabankann. Það fellur og fellur
og ýtir undir verðbólgu og gerir úrræði efnahagslífsins
miklu erfiðari. Gengið ræðst fyrst og fremst af inn- og
útstreymi gjaldeyris. Það tekur hins vegar tímann sinn
að fá nýjan gjaldmiðil. Á meðan þarf ríkisstjórnin að láta
til sín taka. Jóhanna, formúlan er ekki flókin. Y = niður-
skurður ríkisútgjalda, lækkun vaxta, afnám verðtrygg-
ingar og endurreisn banka. Það þarf kjark til að byrja. En
þjóðin bíður ekki endalaust.
Jón G. Hauksson