Tímarit Máls og menningar - 01.12.1947, Page 25

STARFSEMI AUÐHRINGANNA
119
augum, ræður yfir einkaleyfunum og hefur sérstakt lögreglulið til
að líta eftir því, að verðlags- og söluákvæði hans séu ekki brotin.
Verð það, sem hringurinn heldur uppi, er þrisvar til fjórum sinnuni
hærra en vera þyrfti, og afleiðingin sú, að tugir miljóna Banda-
ríkjamanna verða að vera án gleraugna, enda þótt þeir hefðu þeirra
fulla þörf. í Bandaríkjunum er til öflugur félagsskapur, er nefnist
„National Association of Manufacturers“ (Félag bandarískra iðn-
rekenda). Þessi félagsskapur telur sig vera helzta málsvara „frjálsr-
ar samkeppni“ þar í landi, og til þess kallaðan að flytja öðrum
þjóðum fagnaðarboðskap hins bandaríska efnahagskerfis. Forseti
þessa félagsskapar var árið 1945 kjörinn Ira nokkur Mosher. Hann
hafði áður verið aðalframkvæmdarstjóri gleraugnahrings þess, sem
fyrr getur, „American Optical“, og um það leyti sem forsetakjör
hans fór fram, hafði hið opinbera höfðað mál gegn honum vegna
takmörkunar þeirrar á frjálsri samkeppni, er gleraugnahringurinn
hafði gert sig sekan um, og braut í bága við hringalöggjöfina. Ein-
mitt þessi maður var af amerískum iðnrekendum álitinn þess mak-
legastur að verða forseti í félagsskap þeirra á því herrans ári 1945.
Gervitennur
Árið 1938 tókst litlu fyrirtæki í Pittsburgh að nota nýtt gervi-
efni, svonefnt Plexiglas, til að búa til falskar tennur. Efnahringur-
inn du Pont hótaði fyrirtækinu þegar málarekstri vegna brota á
einkaleyfum, og áleit fyrirtækið því heppilegra að leita samkomu-
lags en leggja til baráttu við þennan jötun. Samkomulag náðist á
þeim grundvelli, að útsöluverð á efni í einar tennur var ákveðið 4
dollarar, en framleiðsluverðið var hins vegar 15 cent. Hreinn ágóði,
að greiddum hinum gífurlega sölu- og auglýsingakostnaði, var tal-
inn vera tæpir 2 dollarar á hverjar tennur, eða um helmingur út-
söluverðsins. Erfitt reyndist þó að halda þessari einokunaraðstöðu.
Smáframleiðendur utan hringsins gátu búið til efni það, er notað
var til tannsmíðanna, úr Plexiglasdufti, er hringurinn framleiddi í
stórum stíl til iðnaðarnotkunar, og seldi þar af leiðandi mjög ódýrt.
Efnið í einar tennur var sjötíu sinnum dýrara, ef það var keypt af
hringnum sem slíkt, heldur en ef duftið var notað. Til þess að koma