Tímarit Máls og menningar - 01.12.1947, Blaðsíða 58

152
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
er ekki bjánaleg fávizka um önnur lönd og aðrar stjórnskipanir.
Hún er ekki eftirlæti við serímóníur — fánakveðjur, hollustueiða
og ákafar yfirlýsingar í orði. Hún er ekki sérstök trúarjátning, ekki
sérstök sögutúlkun, og ekki heldur trú á sérstaka atvinnuhætti eða
sérstaka heimspeki.
Hún er hefð, hugsjón og lögmál. Hún er fúsleiki þess að laka
almenningsheill fram yfir alla einkahagsmuni. Hún er viðurkenn-
ing á hinum fjölbreytta hugmyndaauði, sem komið getur úr ólík-
ustu áttum. Hún er tryggð við þær erfðavenjur, sem verið hafa
leiðarstjarna mestu stjórnmálamanna okkar og orðið snjöllustu
skáldum okkar yrkisefni — erfðavenjur frelsis, jafnréttis, lýðræðis,
umburðarlyndis — erfðavenjur æðri laga, tilrauna, samvinnu. Hún
er skilningur á því, að Ameríka á rætur sínar að rekja til uppreisn-
ar, hefur dafnað við ágreining og orðið stórveldi við tilraunir.
Sjálfstæði vort fengum við með byltingu, lýðveldisstofnunin var
algert nýmæli, sambandsríkjafyrirkomulagið var ein risavaxin til-
raunastöð. I ríki náttúrunnar voru Ameríkumenn landnemar, í fé-
lags- og atvinnuháttum hafa þeir líka numið ný lönd. Andleg marg-
breytni hefur frá upphafi verið jafn sérkennileg fyrir Ameríku og
margbreytni kynþátta og tungu. Heimspeki hinna æðri lögmála
(transcendentalismi) hefur verið sú heimspekiskoðun, sem öðrum
fremur hefur einkennt Ameríku, ásamt pragmatismanum, sem er
heimspeki tilrauna og fjölhyggju. Þessar tvær grundvallarskoðanir
eru innsti kjarni ameríkanismans: Lögrnál hinna æðri laga, eða
hlýðni við rödd samvizkunnar fremur en tilskipanir, og lögmál
pragmatismans, eða afneitun þess, að aðeins eitt sé gott, og þeirrar
hugmyndar, að síðasta smiðshöggið hafi verið rekið á alheiminn.
Ameríkumenn hafa vitað frá upphafi, að nýja heima er að vinna
og ný sannindi að finna. Allar tilraunir í þá átt að einhæfa ame-
rikanismann og sníða honum ákveðinn stakk eru svik við allt það
bezta, sem í honum felst og ljær honum gildi.
Sölvi Blöndal þýddi.