Tímarit Máls og menningar - 01.12.1947, Blaðsíða 129

UMSAGNIR UM BÆKUR
223
ungu, og atriðisorðaskráin er nýjung í útgáfum íslenzkra fornrita yfirleitt.
Þó að hún sé ekki ýkjamikil fyrirferðar, er hún hinn þarfasti hlutur, og má
telja víst að margur fræðimaður á eftir að hafa hennar mikil not.
Utgefendumir hafa skipt þannig með sér verkum að Jón Jóhannesson hefur
samið inngang, ráðið greiningu sagnanna og tekið saman skrárnar, Magnús
Finnbogason hefur séð um textann, ráðið stafsetningu og samið vísnaskýring-
ar, Kristján Eldjám hefur samið textaskýringamar.
Jóni Jóhannessyni hefur tekizt að koma ótrúlega miklu efni fyrir í tiltölu-
lega stuttu máli í inngangi sínum. Þar er ekki aðeins gerð skilmerkileg grein
fyrir handritum og samsetningu Sturlungu og raktar um það helztu niður-
stöður fyrri manna, heldur hefur hann lagt margt nýtt fram frá eigin brjósti,
og virðist það reist á traustum rökum. í upphafi er stutt og gagnorð lýsing á
þjóðfélagsástandinu á Sturlungaöld, þar sem tæpt er á ýmsu sem æskilegt væri
að höfundur gerði nánari grein fyrir, svo sem hlutverki hirðar Noregskonungs,
ekki sízt þeirra Islendinga sem handgengnir voru, í viðleitni Hákonar að
svæla undir sig landið. Þetta er merkilegt rannsóknarefni sem Jón Jóhannes-
son á væntanlega eftir að gera betri skil.
I greinargerð sinni fyrir handritum sögunnar byggir Jón að sjálfsögðu aðal-
lega á rannsóknum KSlunds, en bendir þó réttilega á það að enn em ekki
leyst öll vandamál í sambandi við sjálfan textann. Ástæðan er framar öllu sú
að bæði skinnhandritin sem til eru af Sturlungu (Króksfjarðarhók og Reykjar-
fjarðarbók) eru óheil, hið síðarnefnda aðeins sundurlaus hrot. Þó að papp-
írsuppskriftir séu til af þeim báðum, þá er textum þeirra blandað svo í upp-
skriftunum að mjög torvelt er að skera úr um það hvað staðið hefur í hvom
skinnhandritinu, og er hér enn sitthvað ógert. Þar sem ræðir um handritin
hefur skotizt inn smávilla hjá hinum vandvirka höfundi. Reykjarfjarðarbók
er ekki kennd við Reykjarfjörð á Ströndum, heldur Reykjarfjörð í Suður-
fjörðum í Arnarfirði. í því sambandi má og minnast á að Jón telur líklegt
að báðar skinnbækurnar hafi haft Sturlunga sögu nafnlausa, en nokkrar líkur
má þó færa fyrir því að í Reykjarfjarðarbók hafi hún verið kölluð Islendinga
saga. Af klausu sem stendur á fremsta blaði Skarðsbókar (AM 350 fol.) sést
að Björn Magnússon í Bæ á Rauðasandi hefur látið af hendi við Jón bróður
sinn handrit sem nefnt er „íslendinga saga“, og þetta handrit er vafalaust
Reykjarfjarðarbók, því að Gísli Jónsson í Reykjarfirði, sem átti hana þegar
hún sundraðist, var einmitt sonur Jóns Magnússonar (sbr. formálann að XVI.
hindi af Corpus codicum Islandicomm).
Um einstakar sögur Sturlungusafnsins hefur Jón Jóhannesson víða komizt
að nýjum niðurstöðum eða sett frarn ný rök fyrir gömlum kenningum, og fæ
ég ekki betur séð en að það sé allt vandlega athugað, þó að röksemdafærsla
hans mætti sums staðar vera ýtarlegri. Margt er t. d. nýtt í kenningum hans
um niðurlag íslendinga sögu, Þórðar sögu kakala og Þorgils sögu skarða. A
þessu sviði er inngangurinn því fræðilegur landvinningur, sem ekki verður geng-
ið fram hjá í þeim rannsóknum sem síðar kunna að verða gerðar.