Tímarit Máls og menningar - 01.12.1947, Blaðsíða 131

UMSAGNIR UM BÆKUR
225
listamaðurinn að teikna myndina með prentsíðuna í huga en ekki eins og
mynd sem á að hengja upp á vegg.
Prentun og frágangur á textanum er ágætur, prentvillur virðast vera sára-
fáar og meinlausar. Bókin er útgefendum til sóma og ætti að verða íslenzkum
almenningi vildasta tilefni til aukins og notadrýgri Sturlungulesturs.
/. B.
SJÁLFSÆVISAGA síra Þorsteins Péturssonar á
StaSarbakka. Haraldur Sigurðsson bjó til prent-
unar. Rvík 1947. Hlaðbúð.
Þetta er fyrirferðarmikið rit, nærri 500 bls. í stóru broti, auk þess víða
strembið aflestrar og stíllinn bvergi sérlega aðlaðandi. En sá sem hefur lagt
á sig þá fyrirhöfn að brjótast í gegn um það, mun þó ekki sjá eftir því. Hann
verður rnargs vísari um ástandið hér á landi á 18. öld, hugsunarhátt manna og
lífskjör. AS vísu er öll frásögnin mótuð af skaphöfn höfundar og skoðunum,
sem voru að mörgu leyti svo sérstæðar að varasamt er að taka hann sem dæmi
um hugarfar presta almennt á þessum tíma. Þorsteinn Pétursson var einn þeirra
tiltölulega fáu íslenzku presta sem af heilum hug aðhylltust kenningar píet-
ismans hér á landi, og hann leitaðist alla ævi við að framfylgja þeim í starfi
sínu sem prestur og prófastur. Píetisminn fékk aldrei mikinn byr meðal ís-
lendinga, enda barst hann ekki hingað fyrr en gengi hans var farið að hnigna
í Danmörku. Kristján konungur VI, sem var helzti verndari píetista þar í
landi, dó árið eftir að Ludvig Harboe kom aftur úr Islandsför sinni, en til-
gangur hennar var að koma betri skipun á kirkju- og kennslumál Islendinga
í anda píetismans. Breytingar þær sem Harboe kom í kring höfðu minni áhrif
en til var ætlazt, að minnsta kosti að því er trúarstefnuna snerti, m. a. vegna
áhugaleysis stjómarvalda á þeirri hliÖ málsins þegar frá leið.
Áhrif Harboes á Þorstein Pétursson réðu úrslitum um skoðanir hans í trú-
málum og kirkjulega starfsemi. Með áminningum, bréfagerðum og málaferl-
um leitaðist hann við að framkvæma kenningar píetismans í prófastsdæmi
sínu, en frásögn hans sjálfs sýnir það berlega að honum varð ekki sérlega
mikið ágengt. Umvöndunarsemi hans hefur vafalaust verið mesta plága þeim
prestum sem fyrir henni urðu, og svo virðist sem hún hafi átt djúpar rætur
í skapgerð Þorsteins sjálfs, og hafi ekki eingöngu verið sprottin af trúar-
áhuga. Fátækt hans og ættsmæð hafa frá öndverðu skapað honunt minni-
máttarkennd, sem hefur örvað hann til að láta til sín taka á einhverju sviði
og þá helzt í því að vanda um bresti annarra. Einhver samvizkuormur virðist
og hafa nagað hann út af bernskusyndum sem aðeins er tæpt á svo að ekki
verður séð með vissu við hvað er átt.
15