Tímarit Máls og menningar - 01.12.1947, Síða 53

HVAÐ ER AMERÍSK ÞJÓÐHOLLUSTA?
147
þrettándu stjórnarskrárbreytingarinnar, að þeir hafi ekki verið
hollir stjórnarskránni?“
Þess ber einnig að gæta, að hin sífellda samræming ameríkanism-
ans og sérstakra atvinnuhátta felur í sér aðra hættu. Margir lærðir
hagfræðingar spá hruni í náinni framtíð svipuðu því, sem varð
1929. Ef ameríkanismi og samkeppnisskipulag kapítalismans er eitt
og hið sama, hvað verður þá um hann, ef þetta skipulag líður undir
lok? Ef þjóðhollusta og frjáls framtakssemi einstaklingsins eru
tengd órjúfandi böndum, á hverju á þá þjóðhollustan að byggjast,
ef hin frjálsa framtakssemi einstaklingsins bregzt? Þeir, sem tengja
ameríkanismann sérstakri stefnu í atvinnumálum, taka sér mikla
ábyrgð á herðar, því að misheppnist stefna þeirra, hafa þeir með því
komið óorði á ameríkanismann líka.
Tilraunir í þá átt að leggja að jöfnu þjóðhollustu og einhæfingu
eru á misskilningi byggðar, vegna þess að þær gera ráð fyrir því,
að það sem í hollustunni felst sé fastákveðið og verði skýrgreint.
En þjóðhollusta er lögmál, sem ekki verður skýrgreint með öðrum
hugtökum. Hún er tryggð við það, sem mestu varðar fyrir sam-
félagið, og getur neytt til baráttu gegn stefnu ríkisstjórnarinnar,
þeim atvinnuháttum, sem ríkjandi eru, og þeim sérstöku stofnunum,
sem þjóðfélagið heldur uppi. 1 Barnette-málinu komst Hæstiréttur
svo að orði: „Ef nokkur hlutur stendur föstum fótum í stjórnskipun
vorri, þá er það það, að enginn embættismaður, hár eða lágur,
getur skipað fyrir um það, hvað telja beri rétttrúnað í stjórnmálum,
þjóðræknismálum, trúmálum og öðrum skoðanamálum, og ekki
heldur þvingað borgarana til þess að játa í orði eða verki ákveðna
trú í þessum efnum.“
Sönn þjóðhollusta getur í reynd krafizt þess, sem einfeldningn-
um virðist svik við hana. Hún getur krafizt baráttu gegn vissum
ákvæðum sjálfrar stjórnarskrárinnar, og sagnfræðingarnir hafa
ekki komizt að þeirri niðurstöðu, að þá skorti föðurlandsást, sem
fylgdu „æðri lögum“. Við ættum að minnast þess, að saga vor er
saga mótmæla og uppreisna, og það er hlægilegt að lofsyngja upp-
reisnarmenn liðinna tíma eins og Jefferson og Paine, Emerson og
Thoreau, samtímis því sem við kveðum niður uppreisnarmenn vorra
tíma. „Við erum uppreisnarsinnuð þjóð“ sagði Theodore Parker,