Tímarit Máls og menningar - 01.03.1951, Blaðsíða 121

UMSAGNIR UM BÆKUR
111
útgefin. Hér hafa öll handrit verið at-
huguð og orðamunur tilfærður úr þeim
sem sjálfstætt gildi hafa, en full grein
gerð fyrir hinum sem gagnslaus eru.
Eins og kunnugt er tók Jón lærði mál-
stað Spánverjanna — sjálfum sér til lít-
ils framdráttar — þegar Vestfirðingar
höfðu murkað úr þeim lífið á svívirði-
legasta hátt, og stingur því frásögn hans
(í Sannri frásögu og ævikviðunni Fjöl-
móði) allmjög í stúf við aðrar heimildir
um þessa viðburði, en er vitanlega að
sama skapi merkileg til samanburðar.
Víkinga rímur, sem hér eru prentaðar í
fyrsta sinn, eru hins vegar á bandi hinn-
ar „opinberu" sagnaritunar. Þær eru af-
burða lélegur skáldskapur, enda líklega
afbakaðar að auki í því eina handriti
sem til er af þeim. Hins vegar hafa þær
nokkurt heimildargildi, þar sem þær
segja dálítið frá sumum atburðum sem
lítið eða ekki er getið um annars staðar.
Jónas Kristjánsson gerir í inngangi ýt-
arlega grein fyrir öllum heimildum um
þessa viðburði, og er öll sú greinargerð
hin skilmerkilegasta. Sama er að segja
um allan frágang á útgáfunni sjálfri og
lýsingu handrita. Þó að ætla megi að
útgefandi hafi víða notið hollra ráða
læriföður síns í útgáfuíþróttinni, hefur
Jónas sýnt með þessari bók að hann er
vel fær um að gefa út texta með þeirri
nákvæmni sem til þarf, og er ástæða til
að fagna því að bætzt hefur efnilegur
liðsmaður í þann hóp manna sem gerir
sér ljósa nauðsyn nákvæmra og heiðar-
legra vinnubragða í útgáfustarfi og sýn-
ir það í verki.
I 5. bindi ritsafnsins hefur Jón Helga-
son gefið út Móðars rímur og Móðars
þátt af sinni alkunnu vandvirkni. Rím-
urnar eru ekki miklar fyrir sér, þó ekki
óliðlega kveðnar, en einkum merkilegar
fyrir tvennt: þær eru kveðnar út af
þjóðsögu sem tengd er ákveðnum stöð-
um í íslenzkri sveit, og þær eru skrifað-
ar upp að tilhlutun Árna Magnússonar
úr munnlegri geymd. Jón Helgason fær-
ir rök að því, að þær muni hafa geymzt
í munnmælum upp undir öld áður en
þær voru færðar í letur. Móðars þáttur
er aftur á móti skráður síðar en rímurn-
ar og er til orðinn úr efni þeirra með
nokkrum viðaukum. Rímurnar hafa ekki
verið gefnar út fyrr, en þátturinn hefur
verið prentaður þrisvar áður, en í öll
skiptin eftir nákvæmlega versta hand-
riti sem til er af honum. Hér eru hand-
ritunum vitanlega gerð full skil, en af
þessu má nokkuð marka hvert traust
megi bera til sumra prentaðra þjóð-
sagnasafna.
Islenzk rit siðari alda er ennþá ekki
stórt safn, en fleiri bindi eru á leiðinni,
og safnið hefur farið svo af stað, að
óhætt er að telja það til viðburða í ís-
lenzkri útgáfustarfsemi. Hér er hvergi
slakað á fræðilegum kröfum um ná-
kvæmni og vandvirkni, lýsingar á hand-
ritum, orðamunur og önnur vitneskja
sem fræðimönnum er nauðsynleg eru
hér engu síður en í vönduðustu undir-
stöðuútgáfum fomrita. Enda er sann-
leikurinn sá að vandaðar útgáfur em
engu óþarfari á ritum síðari alda en
hinum fornu. Hins vegar er þessari
fræðilegu seglfestu svo haganlega fyrir
komið í þessu ritsafni að ekki þarf hún
að fæla neinn frá lestri þeirra, sem
áhuga hefur fyrir efninu einu saman.
Þeir menn sem amast við fræðilegu sniði
þessa ritsafns, eins og sézt hefur á
prenti, sýna með því það eitt að þeir
kunna ekki að gera greinarmun á því
hvort verk sé vel unnið eða illa.
J. B.