Tímarit Máls og menningar - 01.03.1951, Side 122

112
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Fairjield Osborn:
Heimur á heljarþröm.
Hákon Bjarnason íslenzkaSi.
Reykjavík 1950.
Talið er, að gróiff land á íslandi sé nú
affeins helmingur þess, sem var á land-
námsöld. Höfufforsökin til þessarar geig-
vænlegu landeyðingar hefur tvímæla-
laust veriff skammsýni mannanna, sem
bæði stafaði af græðgi og fákunnáttu.
Þrátt fyrir verulega landverndarviðleitni
síðustu ára, heldur landið áfram að blása
upp. Og full bót verður naumast ráðin á
fyrr en breytt verður verulega um bú-
skaparhætti. Þýðingarmesta skrefiff væri
afnám vetrarbeitarinnar.
Landeyðing er ekkert íslenzkt fyrir-
brigði. I stórum hlutum heimsins á sér
nú stað fyrir augum okkar, án þess við
þorum að horfast í augu við það, slík
áníðsla jarðarinnar vegna rányrkju
mannanna, jafnframt því sem fólksfjöldi
eykst jafnt og þétt, að hrein ragnarök
eru fyrirsjáanleg, ef ekki verður nú
gripið til róttækra ráðstafana. Þetta er
„hin hljóða heimsstyrjöld" milli mann-
anna og jarðarinnar, sem þeir búa á,
heimsstyrjöld, sem getur endað meff enn
meiri ósköpum en nokkur kjarnorku-
styrjöld.
Um þessi hljóðu átök fjallar bók sú,
sem hér er til umræðu, Heimur á heljar-
þröm, eftir Bandarikjamanninn Fair-
field Osborn, forseta dýrafræðifélagsins
í New York. Bók þessi kom út í fyrra á
íslenzku í þýðingu Hákonar Bjarnason-
ar skógræktarstjóra.
Þó að hún sé ekki stór, aðeins tæpar
200 blaðsíður, tekst höfundi, er hann
lyftir upp tjaldinu fyrir lesandanum, að
sýna honum inná ótrúlega vítt svið. Fyrri
hluti bókarinnar nefnist „Hnötturinn“.
Þar gefur höfundur gott yfirlit yfir lífs-
möguleika okkar á jörðinni og skilyrðin
fyrir, að þeir haldist. Hann rekur, hvern-
ig þróun mannsins er algerlega nýtt afl í
sögu jarðarinnar. Maðurinn þróast frá
því að hafa óvenjulega hæfileika til þess
að aðhæfast ólíkasta umhverfi til þess
loks að gerast herra umhverfisins og
aðhæfa það sínum þörfum. Þá gefur höf.
sér góðan tíma til þess að gera lesand-
anum skilmerkilega grein fyrir því jafn-
vægi, sem ríkir í náttúrunni og er skil-
yrðið til þess, að náttúrugæðin rýrni
ekki. „Allir þættir hinnar lifandi nátt-
úru eru tengdir hver öðrum. Sé einhver
numinn burt, hættir náttúran að starfa,“
segir Osborn. Ilann bætir við nokkru
síðar: „Þó eru einkum fjögur atriði eða
fjórir þættir í hinum byggilegu og rækt-
anlegu löndum heims, sem skapa og
móta allt líf vort og flestar iðngreinar
vorar byggjast á. En þetta er:
Vatn.
Jarðvegur.
Plöntur, frá lægstu bakteríum til
stærstu skóga.
Dýr, frá frumdýrum til spendýra."
Rekur hann svo þýffingu þessara þátta
og segir: „Hinn gróðurberandi jarðveg-
ur er þó ef til vill þýðingarmestur fyrir
afkomu vora. Á honum byggist allt líf á
þurrlendi hnattarins. Þegar hann hverf-
ur, hverjum vér með honum."
Hér er komið að kjarna bókarinnar.
í ofboði sínu að leggja umhverfið undir
sig ltefur maðurinn brotið lögmálið um
jafnvægi í náttúrunni. Og þyngst hefur
röskunin mætt á jarðveginum. Blómleg
menningarríki hrundu í rúst eftir að
hafa staðiff jafnvel um aldir, þegar jarð-
vegurinn, sem tilvera þeirra byggðist á,
var þrautpíndur af rányrkju og skolaðist
burt. Ótal orsakir gátu legið til þessarar