Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Side 15

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Side 15
SJÁLFSTÆÐ NÚTÍMAMENNING EÐA SNÍKJUMENNING bæri sem nefnt hefur verið ameríkan- ismi, og fylgt hefur eftir efnahags- og hernaðarútþenslu Bandaríkja Norð- ur-Ameríku um mikinn hluta heims- ins. Þessu fyrirbæri sem mikið hefur verið rætt á seinni árum, og jafnvel handarískir þjóðfélagsfræðingar Jiafa samið um þykkar og liávísindalegar bækur, er raunar ekki auðvelt að lýsa í stuttu máli; og það hefur fleiri hlið- ar en þá sem að okkur snýr. Það er þó óhætt að segja að eitt höfuðeinkenni ameríkanismans sé lágt stig alþýðu- menningar, enda nota bandarískir þjóðfélagsfræðingar það orð ekki í sömu merkingu og við; þegar þeir segja „aljjýðumenning" meina þeir „alþýðu ómenning“. Ytri glans og innri tómleiki, auglýsingamennska, taugaæsing, uppJ)ornun menningar- legs sköpunarmáttar, tilfinningasemi án sannra tilfinninga, tómlæti um al- menn mál, andleg leti og vanþroski, allt er þetta ennfremur talið menning- arlegar einkunnir ameríkanismans. Uppruna þessa fyrirbæris hafa fræðimenn leitað skýringa annarsveg- ar í þeirri staðreynd að Bandaríkin eru land án menningarlegrar fortíðar og á liinn hóginn i hinum hájrróaða kapítalisma þar í landi, þar sem menningin verður verzlunarvara að jafnmiklu leyti og hvað annað. Af því lægi næst að draga þá álykt- un að enginn jarðvegur væri fyrir ameríkanismann í löndum gamallar menningar, og þá enn síður ef þau lönd eru um leið skemmra komin í efnahagslegum og atvinnulegum skilningi en Bandaríkin. En ef við at- liugum útbreiðslu ameríkanismans í heiminum kemur þó í ljós að málið er flóknara en svo. Auðunnust bráð lians virðast einmitt vera þau lönd sem eru skilgreind sem vanþróuð lönd, þó Jrau búi við forna og fastmót- aða menningu. Þjóðfélag þeirra er á millibilsstigi, hina fornu menningu þeirra hefur skort sveigjanleik til að aðlagast nútímaháttum, J)au eru að leita sér að nýrri menningu. Þess- vegna er það að þau eru svo ber- skjölduð fyrir innrás ameríkanism- ans. Reyndin verður svo að hin nýja borgarastétt í þessum löndum tekur upp bandaríska lúxuslifnaðarhætti, án þess að skeyta um J)að að þeir lifn- aðarhættir byggjast á hundrað sinn- um, þúsund sinnum öflugra atvinnu- lífi, — og alþýðunni fellur hin amer- íska skrílmenning ein í skaut. Um útbreiðslu ameríkanismans í Evrópu gegnir öðru máli. Fyrst ber að hafa í huga að lönd Vestur-Evrópu hafa í misjafnlega rikum mæli verið háð Bandaríkjunum á undanförnum árum. í öðru lagi er kapítalisminn það gamalgróinn í þessum löndum, að borgarastéttin var ófús að selja af hendi allt sjálfstæði sitt, J)ó hún léti nokkuð af J)ví falt. Loks hafa hin sterku verklýðssamtök í sumum vest- urevrópskum löndum myndað mót- vægi gegn ameríkanismanum. En 253
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.