Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Síða 15

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Síða 15
SJÁLFSTÆÐ NÚTÍMAMENNING EÐA SNÍKJUMENNING bæri sem nefnt hefur verið ameríkan- ismi, og fylgt hefur eftir efnahags- og hernaðarútþenslu Bandaríkja Norð- ur-Ameríku um mikinn hluta heims- ins. Þessu fyrirbæri sem mikið hefur verið rætt á seinni árum, og jafnvel handarískir þjóðfélagsfræðingar Jiafa samið um þykkar og liávísindalegar bækur, er raunar ekki auðvelt að lýsa í stuttu máli; og það hefur fleiri hlið- ar en þá sem að okkur snýr. Það er þó óhætt að segja að eitt höfuðeinkenni ameríkanismans sé lágt stig alþýðu- menningar, enda nota bandarískir þjóðfélagsfræðingar það orð ekki í sömu merkingu og við; þegar þeir segja „aljjýðumenning" meina þeir „alþýðu ómenning“. Ytri glans og innri tómleiki, auglýsingamennska, taugaæsing, uppJ)ornun menningar- legs sköpunarmáttar, tilfinningasemi án sannra tilfinninga, tómlæti um al- menn mál, andleg leti og vanþroski, allt er þetta ennfremur talið menning- arlegar einkunnir ameríkanismans. Uppruna þessa fyrirbæris hafa fræðimenn leitað skýringa annarsveg- ar í þeirri staðreynd að Bandaríkin eru land án menningarlegrar fortíðar og á liinn hóginn i hinum hájrróaða kapítalisma þar í landi, þar sem menningin verður verzlunarvara að jafnmiklu leyti og hvað annað. Af því lægi næst að draga þá álykt- un að enginn jarðvegur væri fyrir ameríkanismann í löndum gamallar menningar, og þá enn síður ef þau lönd eru um leið skemmra komin í efnahagslegum og atvinnulegum skilningi en Bandaríkin. En ef við at- liugum útbreiðslu ameríkanismans í heiminum kemur þó í ljós að málið er flóknara en svo. Auðunnust bráð lians virðast einmitt vera þau lönd sem eru skilgreind sem vanþróuð lönd, þó Jrau búi við forna og fastmót- aða menningu. Þjóðfélag þeirra er á millibilsstigi, hina fornu menningu þeirra hefur skort sveigjanleik til að aðlagast nútímaháttum, J)au eru að leita sér að nýrri menningu. Þess- vegna er það að þau eru svo ber- skjölduð fyrir innrás ameríkanism- ans. Reyndin verður svo að hin nýja borgarastétt í þessum löndum tekur upp bandaríska lúxuslifnaðarhætti, án þess að skeyta um J)að að þeir lifn- aðarhættir byggjast á hundrað sinn- um, þúsund sinnum öflugra atvinnu- lífi, — og alþýðunni fellur hin amer- íska skrílmenning ein í skaut. Um útbreiðslu ameríkanismans í Evrópu gegnir öðru máli. Fyrst ber að hafa í huga að lönd Vestur-Evrópu hafa í misjafnlega rikum mæli verið háð Bandaríkjunum á undanförnum árum. í öðru lagi er kapítalisminn það gamalgróinn í þessum löndum, að borgarastéttin var ófús að selja af hendi allt sjálfstæði sitt, J)ó hún léti nokkuð af J)ví falt. Loks hafa hin sterku verklýðssamtök í sumum vest- urevrópskum löndum myndað mót- vægi gegn ameríkanismanum. En 253
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.