Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Blaðsíða 73

MÚSÍK í SOVÉTRÍKJUNUM
laun á meðan á námi stóð. Atvinnu-
leysi músíkanta er óþekkt fyrirbæri.
Tónskáld, sem þegar hafa sýnt
hæfileika og kunnáttu, semja sam-
kvæmt pöntun frá ríkinu stærri tón-
verk og er þá greiðsla miðuð við ríf-
leg árslaun (ópera, symfónía, kant-
ata). Tónskáldafélagið hefur til um-
ráða nokkur dvalarheimili til hvíldar
og hressingar fyrir félagsmenn, eru
þau í nágrenni við Moskvu, Lenin-
grad, Odessa, Tsjernovitz og Tuapse
við Svarta hafið; ennfremur má
nefna „Hressingarheimili fyrir skap-
andi listamenn“ hjá Ivanovo, þar
sem tónskáld í sérlega hollu andrúms-
lofti og umhverfi geta ásamt fjöl-
skyldum sínum varið sumarfríi. Hér
samdi Prokofjef 5. symfóníu sína og
Sjostakovitsj 9. symfóníuna, píanó-
tríó og strokkvartett. Fyrir böm tón-
listarmanna og söngvara eru sérstök
sumarheimili; þangað sendir „Sam-
band músíklistamanna“ árlega mörg
þúsund böm.
Af þessari frásögn minni má nú
vera ljóst, hve ríkur þáttur í nútíma-
þjóðlífi Ráðstjórnarríkjanna músíkin
er. Hef ég þó ekki minnzt á veigamikil
atriði eins og hina geysimiklu ríkis-
útgáfu tónverka eða beztu ballettlist
heimsins, sem ég kynntist vel fyrir til-
stuðlan Juri Sotikofs, en kona hans
dansar í Bolsjoi-ballettinum. Má
margt af músíkskipulagi Sovétríkj-
anna læra. Og einkum er hollt fyrir
okkur íslendinga að skilja, hvað á sig
þarf að leggja til að verða liðtækur í
tónaglímu á hvaða vettvangi sem er.
Listin byrjar á handverki, og þeir
sem kunna þetta handverk eiga
greiða leið að undraríki listarinnar.
Um það vitnar vel skipulagt músík-
kennslukerfi Rússa. Og einmitt það
ætti að vera íslendingum áhugaefni,
sem enn í dag þurfa að sækja músík-
kennara sína til útlanda.
Rússnesk tónvísi er sannarlega frá-
bær. Heyrt hef ég rússneskan kór
syngja þýzk þjóðlög betur en Þjóð-
verja sjálfa. Og telja má víst, að í
engu landi Evrópu standi alþýðumús-
ík á jafnháu stigi. Þessvegna er eðli-
legleiki fyrsta boðorð, eins og hinn
ágæti og ósérhlífni baráttumaður Al-
exander Dargomyskí hafði sagt: „Ég
vil að tónninn sé bein tjáning orðs.
Ég vil sannleika." Túlkendur og tón-
smiðir Sovétríkjanna virðast vera
samnefnarar þessara einföldu orða.
Og í beinu framhaldi af Dargomyskí
talar Sj ostakovitsj, svo að við endum
með hans orðum, er hann var spurður
um það, hvað væri raunsæi í músík;
hann svaraði: „Það er fólgið í því, að
músíkin er hætt að vera dægrastytt-
ing og leiksoppur í höndum fullsaddra
sælkera og fagurkera; hún er af eigin
innra krafti orðin félagslegt afl, sem
hjálpar mannkyninu í baráttu þess
fyrir framförum, baráttu fyrir sigri
skynseminnar.“
343