Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Page 76

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
íkdrama beint við Wagner. Það er víst
vegna þess, að hann er sá höfundur, sem
tíðræddast hefur orðið um það og öðrum
fremur reynt að grundvalla verk sín á lög-
málum þess. Nokkrar af þeim frumreglum
eru mótaðar af honum einum, en aðrar eru
að sjálfsögðu almennar og láta til sín taka
f dramatískum verkum allra tónskálda.
Mikilsverðast af þessum almennu grund-
vallarlögmálum er það, sem kalln mætti
„kröfuna um að músíkin samsvari efninu".
í vorum eyrum hfjómar þetta ekki aðeins
sem sjálfsagður hlutur, heldur óhjákvæmi-
legur, — en þar gegndi allt öðru máli um
Verdi. Það þarf ekki annað en setja scr fyr-
ir sjónir tragísk atriði í ítölskum óperum
fyrri tíma, þar sem persónurnar kvaka sig
og traila sig í gegnum sorg og ógæfu, brjál-
æði og dauða! Sálarlífslýsingar lágu mönn-
um í léttu rúmi; hitt skipti máli, að hin
einstöku atriði gæfu söngvurunum tækifæri
til að sýna glæsileik og fimi raddar sinnar.
í æskuóperum Verdis hafði ljóslega vottað
fyrir tilraunum í aðra átt, — en hingað til
hafði hann ekki vikið í grundvallaratriðnm
út af troðnum slóðum. Nú varð honum hins
vegar ákveðið metnaðarmál að gera það,
skapa tónlist, sem túlkaði sálfræðilegan
veruleika, og þessi áleitna hugmynd fékk
nú form í Macbeth í fyrsta sinni. Krafa
hans um ýtrustu fullkomnun í flutningi og
samstillingu allra þátta sviðs og listar til
áhrifa á hlustandann, var einnig eðlileg
víkkun á samræmislögmálinu og jafn al-
menns eðlis og það, cnda þótt hún væri
byltingarkennd miðað við ítalskar leikhús-
venjur.
--------Sumarið 1864 tók forstjóri leik-
hússins Théátre Lyrique í París sér ferð á
hendur og heimsótti Verdi á búgarð hans,
til að biðja hann um að semja óperu fyrir
leikhús sitt. Það var sem sé erfitt að fá
Verdi til að sinna pöntunum frá París, því
að hann fyrirleit tilgerðarlegar venjur Par-
ísaróperunnar, og að því er snerti flutning
á hans eigin verkum, þá vöktu þær honum
andstyggð. Niðurstaðan af þessari píla-
grfmsferð varð sú, að Verdi skyldi endur-
skoða Macbeth fyrir flutning á Théátre
Lyrique, — að vísu hafði Escudier aðéins
látið í ljós hina venjulegu ósk um það, að
dansþáttum væri aukið í verkið, (en án þess
var beinlínis óhugsandi að flytja óperu í
París) — en Verdi var reyndar orðinn
óánægður með margt í þessu uppáhalds-
verki sínu og sá fram á nauðsyn þess að
endurskoða það gagngert. Mörg ýtarleg
bréf, sem enn eru hin læsilegustu, fluttu
Escudicr ráðleggingar hans og leiðbeining-
ar, — og 21. apríl 1865 hljóp óperan loks-
ins af stokkunum.
Macbeth fékk kuldalegar móttökur í Par-
ís; nægum tónlistarþroska var þar ekki fyr-
ir að fara til þess, að verkið gæti hrifið
áheyrendur, þó öfgar og undur á sviðinu
hefðu átt að bæta meltinguna , — já, einu
dagblaðinu fannst, að efnið væri óhæft til
að semja tónlist við, — og það hefði mátt
til sanns vegar færa, ef bætt hefði verið
við: af því tagi, sem Parísarbúar gátu skil-
ið. Annað dagblað gekk svo langt að full-
yrða, að Verdi hefði ekki þekkt Shake-
speare, þegar hann skrifaði Macbeth. Við
þá fullyrðingu gerir Verdi þessa athuga-
semd í bréfi til Escudiers viku eftir frum-
sýninguna:
„Þarna vaða þeir reyk. Látum vera, að
ég hafi ekki gert Macbeth góð skil, en að
ég þekki ekki, skilji ekki og hafi ekki til-
finningu fyrir Shakespeare — nei, í Herr-
ans nafni, nei! Hann er einn af nrinum
kærustu höfundum allt frá barnæsku, og ég
hef haldið áfram að lesa hann aftur og aft-
ur fram á þennan dag.“
Það er eðlilegt, að ganga út frá þessari
athugasemd Verdis, þegar fjallað er um efn-
ið Verdi-Shakespeare, efni sem ýmsir höf-
undar hafa tekið til meðferðar á liðnum
tíma.
Þegar svipazt er um baksviðið, er ekkert
346