Tímarit Máls og menningar - 01.04.1967, Síða 59

Eyþór Einarsson
Náttúrnvernd á fslandi
Framsöguerindi flutt á almennum umrœSufundi Stúdentafélags liáskólans
um náttúruvernd 1. jebrúar 1967.
Náttúruvernd er býsna víðtækt hug-
tak og í rýmstu merkingu getur það
falið í sér verndun eða friðun hvers
þess í náttúrunni, dauðs eða lifandi,
sem á einhvern hátt er hætta búin af
manna völdum.
Það má greina á milli þrenns konar
sjónarmiða, sem höfð eru í huga við
friðun náttúrunnar eða einstakra
þátta hennar, þ. e. menningarlegra,
félagslegra og fj árhagslegra sjónar-
miða. Þó iðulega sé stuðzt við fleiri
en eitt þessara sjónarmiða samtímis
þegar gripið er til náttúruverndarað-
gerða, þá verður hér reynt að gera
lauslega grein fyrir þeim hverju fyrir
sig áður en lengra er haldið.
Þegar sérstæðar náttúrumyndanir,
jafnvel stór landsvæði, eru friðlýst
til að varðveita þau eins ósnortin og
auðið er, þá eru það fyrst og fremst
menningarleg sjónarmið, sem þar
liggja að baki. Slíkar náttúrumynd-
anir geta t. d. haft ómetanlegt gildi
til skilningsauka á náttúru landsins
og myndun hennar, eða verið á ann-
an hátt einstakar í sinni röð, jafnvel
verið þær síðustu sinnar tegundar,
sem til eru ósnortnar á landinu, og
því mikilvægt að þeim verði ekki
spillt. Svipuðu máli gegnir þegar
friðaðar eru sjaldgæfar tegundir
dýra, plantna eða steina, sem mikil-
vægt er að forða frá útrýmingu. Allir
vita, að tegundum hefur verið út-
rýmt á síðustu öldum, ekki bara í
ákveðnum löndum, heldur hafa þær
dáið alveg út af manna völdum. Hver
vildi nú ekki vita um þó ekki væri
nema ein úruxahjón á lífi, eða þá
eitt geirfuglspar, sem vissulega stend-
ur nær okkur Islendingum að hug-
leiða, sem unnum það vafasama af-
rek, að sjá fyrir síðustu geirfuglun-
um, sem til voru í heiminum. Nátt-
úruverndarákvæði, sem miða að því
að koma í veg fyrir að náttúrunni
sé spillt að þarflausu, ekki sízt í sam-
bandi við ýmsar verklegar fram-
kvæmdir og mannvirki, styðjast einn-
ig við menningarleg sjónarmið.
Sömuleiðis er það menningarleg
skylda, að stuðla að góðri umgengni
í náttúrunni og koma í veg fyrir að
náttúran sé lýtt, t. d. með því að
setja upp auglýsingar eða áróðurs-
spjöld á víðavangi.
Með félagslegri náttúruvernd er
49
4tmm