Tímarit Máls og menningar - 01.04.1967, Page 80

Tímarit Máls og m enningar
og er því hiklaust talinn höfundnr þeirra
nema annað verði sannað.
— „Um Mannfæckun af Hallærum á Is-
landi ... (30—226 bls.).“ — Þetta er ein
kunnasta ritsmíð Ilannesar.
-— „Manntalstöblur ... 1793 og 94 _____
(317—21).“
Síðustu manntalstöfhimar, þær sem komu
í 15. bindi, voru teknar saman af Markúsi
Magnússyni stiftprófasti eftir fráfall Hann-
esar.
Hannes var fæddur í Reykholti, fjórða
harn foreldra sinna, Finns Jónssonar síðar
hisknps og konu lians Guðríðar Gísladóttur
frá Mávahlíð, systur Magnúsar lögmanns.
Var sex ára gömlum komið í fóstnr til sr.
Þorvarðar Auðunarsonar í Saurbæ á Ilval-
fjarðarstriind venga þrálátrar brjóstveiki
móður sinnar. Brautskráðist úr Skálholts-
skóla 1755 einungis 16 ára að aldri og hóf
sama ár háskólanám í Kaupmannahöfn.
Námsferill hans þar var með stökum glæsi-
brag, enda skorti ekki gáfur, álniga nó efni,
en fáleysi stóð mörgum stúdenti þessarar
aldar fyrir góðu prófi, því að einkunn valt
meðal annars á árafjöldanum sem til náms-
ins var varið. Lauk guðfræðiprófi sumarið
1763. Síðan við ýmis störf ytra; bauðst
starf við bókasafn Frakkakonungs en fór
eins og Stefáni Olafssyni á sínum tíma,
afþakkaði gott boð þótt það freistaði hans.
Var á íslandi 1767—70 föður sínum til að-
stoðar, fór þá enn til Danmerkur að ósk
og tilmælum Tliotts greifa og vann einkum
að fornritarannsóknum. Margvíslegur lær-
dómsframi stóð honum til boða erlendis,
en faðir lians réð því að hann hvarf enn á
ný heim og nú alfarið. Varð 1775 dóm-
kirkjuprestur og stiftprófastur, og 1777
vígðist hann biskupsvígslu, varð meðbiskup
föður síns. Árið 1785 tók hann alveg við
embættinu, en þá var Finnur biskup kom-
inn að fótum fram af elli.
Ritstörf Ilannesar eru bæði mikil að
vöxtum og gæðum. Um hann segir m. a.
svo í ísl. æviskrám: „Handrit lians (og
þeirra frænda) og Steingríms biskups Jóns-
sonar voru keypt til landsbókasafnsins
1845 og er það safn írumstofn þess. Hann
hefur verið einn hinn fjölhæfasti íslend-
ingur ... þekkingin í senn yfirgripsmikil
og djúp, dómgreindin skörp og athugunar-
gáfan djúp. Hann var í senn ágætlega að
sér í tungumálum (t. d. talaði og skrifaði
frakknesku sem ekki var títt um íslendinga
þá), náttúrufræði, hagfræði og auðvitað
guðfræði, en mestu skiptir þekking hans
á sögu íslands í öllum greinum ... Áhuga-
samnr um allt er hann taldi til framfara,
t. d. verzlunarfrelsi ... Hann var maður
skyldurækinn, siðavandur og hirðusamur
(frá boði lians er runnið 1784 að prestar
tóku að halda prestþjónustu- og kirkju-
bækur), en hann var og stjórnsamur, rögg-
samur og skörulegur þótt heilsutæpur væri
alla ævi ..." -— Ilannes var tvíkvæntur.
Fyrri kona hans var Þórnnn Olafsdóttir
stiftamtmanns; hún dó 1786 og komst ekk-
ert barna þeirra upp. Síðari kona hans var
Valgerður Jónsdóttir sýslumanns á Móeið-
arhvoli og er af þeim komin mikil ætt sem
dreifzt liefur víða um lönd. Valgerður átti
síðar Steingrím Jónsson biskup og dó hún
háöldruð, ekkja tveggja biskupa, árið
1856. (1) (4) (7) (8) (9)
Islei/ur Einarsson (21. maí 1765—23.
júlí 1836) síðast dómstjóri.
I 12. bindi: „Plútarchi Bók um Svein-
harna uppfóstr, útlögd úr Grísku máli ...
(hls. 48—81).“
Fæddur í Asi í Holtum, sonur Einars
Jónssonar fyrrum rektors í Skálholti og
konu lians Kristínar Einarsdóttur frá Suð-
urreykjum í Mosfellssveit. Stúdent frá
Skálholti 1783 „með miklu lofi fyrir fjöl-
hæfar gáfur og skarpleika."1 Skrifari
Jóns Jónssonar sýslumanns á Móeiðarhvoli
70