Tímarit Máls og menningar - 01.04.1967, Page 101

fyrir, að allur þorri lesenda væri lítt þjálf-
aður til sálfræðilegrar og heimspekilegrar
hugsunar. Auk þess mun liafa verið tor-
velt að fara aðra leið meðan sálfræðilegur
orðaforði á íslenzku var af mjög skornum
skammti eða óþjáli.
I hinum tveimur seinni gerðum hefur
höfundur fært sig meira og meira upp á
skaftið í kröfum til lesandans. Allar breyt-
ingar hafa stefnt hurt frá hinu alþýðlega
formi og til tækniiegri framsetningar,
fyllra vísindalegs yfirlits og meiri hnitmið-
unar í orðavali. Fræðiheitum hefur fjölgað
jafnt og þétt.
I annarri gerð er þannig kaflinn Gáfna-
próf og Hæfileikakönnun algjörlega um-
saminn frá þessu sjónarmiði, ennfremur
kaflinn Nám, Minni og Gleymska, og loks
bætist við nýr kafli, Könnun viðhorfa, sem
er prýðilega saminn, fræðilegur og ná-
kvæmur.
Þessari endurskoðun heldur áfram í
sömu átt í þriðju gerð. Þar koma tveir
nýir kaflar, Draumar og Atferðisvakar, báð-
ir hinir ágætustu og sá þriðji mjög veru-
lega umsaminn, Afbrigðileg þróun per-
sónuleikans o. s. frv., sem er ljómandi vel
gerður og hin mikilverðasta viðbót.
Margir aðrir kaflar hafa tekið veruleg-
um stakkaskiptum í báðum endurskoðun-
um og því orðnir verulega breyttir frá
sinni upprunalegu gerð. Má þar sérstak-
lega minnast á inngangskafla bókarinnar,
Aðferðir, viðfangsefni og hlutverk sálar-
fræðinnar.
Það er því orðið heldur lítið eftir af
gömlu Mannþekkingu í hinni nýju bók.
Mér telst svo til, að af 19 köflum alls séu
ekki nema fjórir kaflar í Sálarfræði lítið
sem ekki breyttir frá upphaflegri gerð.
Það eru kaflarnir: Sefjun, Ótti og reiði,
Sjálfstraust og vanmetakennd og Áróður.
Framfarirnar sjást bezt í því, hversu greini-
lega þeir skera sig úr.
Umsagnir um bœkur
Auk þessa, sem ltér hefur verið nefnt,
eru breytingarnar einnig fólgnar í annarri
efnisskipan og samtengingu efnisins í meiri
heild.
Kaflarnir í Mannþekkingu stóðu yfirleitt
sem nokkurn veginn sjálfstæðar heildir, án
verulegra tengsla hver við annan. Margir
þeirra hefðu allt eins vel getað verið sér-
stakar ritgerðir, voru það raunar. Þetta var
þó naumast talinn smíðagalli á bók, sem
öll var þannig byggð. Nokkru öðru máli
gegndi um næstu útgáfu, þar sem þessi
skipan riðlaðist við infærslu nýrra kafla
eða umsaminna. Þá varð ritverkið full rugl-
ingslegt. Höfundurinn hefur bersýnilega
gert sér far um að ráða bót á þessu nú.
Efnið er mjög stokkað upp og kappkostað,
að kaflinn, sem á undan fer, plægi jarð-
veginn fyrir þann næsta. Þó að hér hafi
orðið veruleg bót á, skortir samt enn á
fulla samræmingu efnis. Hygg ég, að til
þess liggi tvær aðalástæður. Hin fyrri er
fólgin í afstöðu höfundar til sálfræðilegra
kenningakerfa, og mun ég víkja að því
síðar. Sú seinni er, að bókin spannar yfir
svo mörg viðfangsefni sálarfræðinnar, sem
sum eru tiltölulega fjarskyld bæði hvað
kenningar og rannsóknaraðferðir varðar.
Hefði ef til vill mátt gera hér nokkra bót
á með því að taka efnið saman í flokkum,
hvern með sérstökum inngangi.
Vissulega er bæði vandasamt og van-
þakklátt verk að rita kennslubók í al-
mennri sálarfræði. Hversu vel sem höfund-
ur hefur unnið verk sitt, verða ávallt marg-
ir óánægðir og finna fjöldann allan af van-
köntum. Þetta stafar mestmegnis af gerð
fræðigreinarinnar. Kenningakerfi ertt þar
nokkuð mörg, og enda þótt þeim sé margt
sameiginlegt og menn séu þar sammála nm
eitt og annað, eru engu að síður skiptar
skoðanir um það meðal sálfræðinga, hvaða
kenningum skuli gert hátt undir höfði,
91