Tímarit Máls og menningar - 01.11.1974, Page 114

Tímarit Máls og menningar
Tjáningaformin eru tæki, sem vandi er að stilla. En sýnin flug, ódauðlegt,
skapandi horf til allra átta.
Sá heimspekingur, rithöfundur, sem staðhæfir, að fegurðin sé eining vit-
undar og verundar, vituð verund, vituð með sérstökum hætti, hefur tileinkað
sér fagnaðarboðskap hins eilífa ljóss sem algildan veruleik. Sá maður þarf
ekki á trúarkenningum að halda. Slík heimspeki jafngildir háleitri trú.
Spurningin um tilgang mannlegs lífs, sem er dýpsta rót allra trúarbragða,
er ekki aðeins grunntónn þeirrar heimspeki, sem höfundur boðar, heldur er
svar hans við spurningunni, bjargið, sem hann byggir hús sitt á, og jafnframt
tilverurök mannlífs þróunarinnar sem heildar.
Til þess að gera sér grein fyrir gildi lífs síns, verður maður að leitast við
að skilja stöðu sína í tilverunni. Þessa stöðu virðist Br. Bj. skilja glöggum
skilningi, svo hrein er snillisýn hans gegnum mistur og sandrok nálægðar og
fjarlægðar.
Hann veit að til mikils er barist. Hann hefur lifað það fegurðarskyn, sem
er samband, og samverkan - manns og náttúru, „fagnaðarboðskap hins eilífa
Ij óss“.
Höfundur veit, að frelsið er ekki falið í frelsi undan lögmálum tilverunnar,
heldur í innsýn í þessi lögmál, og að innsýn í lögmál veruleikans er ekki inn-
sýn áhorfanda, sem er utan við atburðarásina, heldur er innsýnin þáttur í
sjálfri atburðarásinni.
Framtíð í sköpun er vituð og viljuð af manninum sjálfum, í vitund hans og
hjarta, sjálfsvera og alvera eitt.
Sjáendur aldanna hafa lagt áherslu á, að „heilinn greini skemmra en nem-
ur taugin.“ Margir hafa lifað þessi sannindi. En hugsuðir aldanna hafa líka
lagt áherslu á, að skilningurinn sé sjötta skilningarvitið. Hinn tæri skilningur
sé yfirgripsmikil sýn, er sjái eilífan tilgang í allri tilvist.
Að sömu niðurstöðu kemst Br. Bj., fyrir áorkan síns tæra skilnings. Hann
staðhæfir, að heimurinn sé takmarkalaus, ekki aðeins í víðáttu sinni, heldur
einnig i fjölbreytni sinni. Og hann fyllyrðir, að „þekkingin hafi fært oss heim
vitneskjuna um sína eigin smæð, og takmörk. í þeirri veru rís hún hæst. Því
meira sem vér vitum, þeim mun meira verður ómæli þess, sem vér vitum, að
vér ekki þekkjum, skiljum eða skynjum,“ segir hann.
Til er helgidómur handan mennskra véa, sem engin orð fá lýst. Um þann
veruleik fjallar höfundur með eftirfarandi orðum:
„í allri smæð vorri eigum vér hlutdeild í hinu mikla. í því ljósi verður hið smáa stórt.
Hið fullkomna er ekki framandi, heldur óðal vort og heimkynni. Vér erum af hehni þess
104