Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Side 113

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Side 113
Hans Scherfig Þar scm hvorki er hægt aÖ skýra til hlítar þetta ósamræmi á ferli Scherfigs út frá vali hans á tjáningarformi né út frá stefnubreytingu, gæti ástæðan verið sú að hann sé ekki einn um þetta vandamál. Þau skilyrði sem rithöfundum eru búin geta verið undirrót þess að höfundur skrifar á einn hátt árið 1940 en öðru vísi bæði fyrr og síðar. Það er nefnilega aðeins fræðilega séð sem framsækinn rithöfundur getur skrifað það sem honum sýnist. Til þess að hann geti komið skoðunum sínum á framfæri í bókmenntaheiminum verður hann að laga verk sitt að ríkjandi mati, þó í mismunandi miklum mæli sé. Markaðslögmálin takmarka frelsi listamannsins svo og auglýsingar — með auglýsingum er hér átt við það kerfi sem notað er til að koma bókum á framfæri, s.s. gagnrýni og fl. Hvað viðvíkur Vanrcektu vori er um það að ræða, að þau takmörk sem bókmenntastofnunin setur starfi rithöfundar færa verkið svo nálægt borgaralegri hugsun að það verður seljanlegt. Þar með erum við aftur komin að þeirri spurningu sem grein þessi hófst á: Hvernig stendur á þvi að jafn pólitískt listaverk og Vanrcekt vor hefur náð slíkum vinsældum? Svarið liggur að hluta til í inntaki sögunnar sem brýtur hvergi í meginatriðum í bága við borgaraleg viðhorf. En þetta svar vekur nýjar spurningar sem aðeins er hægt að svara með því að setja höfundinn í það félagslega samhengi sem setur starfi hans skorður. Bókin sem markaðsvara Vanrcekt vor kom strax á fyrsta ári út í 4500 eintökum. Tuttugu árum síðar var hún endurprentuð í ódýrri útgáfu og í nóvember 1975 var upplagið komið yfir 200.000 eintök. Árið 1973 fékk höfundurinn æðstu bókmenntaviðurkenningu sem veitt er í Danmörku, fyrstu verðlaun akademíunnar. Frami Scherfigs varð mestur á sjöunda og áttunda áratugnum, bæði vegna þess að fjöldaframleiðslan gerði verk hans ódýr þannig að þau náðu til almennings og vegna þess að síðustu tveir áratugirnir hafa einkennst af frjálslyndi á opinberum vettvangi og andstöðu gegn ofríki ólíkt því sem var á kaldastríðsárunum. Það má eflaust rekja vinsældir Vanrcekts vors til þess að í bókinni er ráðist á yfirboðarana. Það er athyglisvert að það má finna svipað kerfi og bókin lýsir hjá nýfasískum hreyfingum (t.d. Framfaraflokki Glistrups), þ.e. hinir fjarlægu stjórnendur ríkisins gegn öllum venjulegum skattborgurum. Að lokum má nefna eina veigamikla ástæðu fyrir vinsældum sögunnar, þá, að hún hefur verið notuð sem lesefni í skólum (í dönsku, ekki félagsfræði). Hvernig geta skólarnir í dag staðið undir þeirri gagnrýni sem felst í bókinni? Líkast til með því að hrósa henni upp í hástert, benda á hve sönn lýsingin á gamla skólakerfinu sé og hversu 487
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.