Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar
breytu og einangra þannig áhrif kyn-
ferðis. Petta gildir einnig um aðildina að
stjórnmálafélögum og öðrum félögum,
en þar er eingöngu litið á kynferðið.
Annað dæmi vil ég nefna. 64,6 pró-
sent karla og 73,4 prósent kvenna telja
launamismun í þjóðfélaginu of mikinn.
Þetta er einkar fróðleg niðurstaða sem
leiðir hugann að skilgreiningu á hug-
tökum á borð við „róttæka vitund", en
rúmið leyfir ekki nánari útlistun á því
hér. Þá kemur og fram að nokkur kyn-
bundinn munur er á skoðun fólks varð-
andi þetta efni. Þannig vísa 19,7 prósent
kvenna til launamismunar milli kynja
sem rökstuðnings fyrir skoðun sinni, en
10,8 prósent karla. 11,2 prósent karla vísa
til þjóðfélagslegra orsaka en 6,3 prósent
kvenna. Hér hefði þurft að athuga málið
mun nánar en gert er í skýrslunni og þá
bæði eftir starfsstéttum og skólagöngu.
Alls ekki er ljóst hversu mikið skýringa-
gildi kynferðið hefur eins og unnið er úr
svörunum í skýrslunni.
Notagildi skýrslunnar
Við lestur skýrslunnar Jafnréttiskönnun
í Reykjavík 1980—1981 vaknar óhjá-
kvæmilega spurning um notagildi, bæði
fræðilegt og praktískt. Svara við mörg-
um spurninganna í spurningaskránni
hefði mátt afla á annan hátt en hér er
gert — og þá á mun fljótlegri og ódýrari
hátt. Þetta gildir m. a. um atvinnuþátt-
töku kynjanna, skólagöngu, íbúðarhús-
næði og fjölskyldugerð, en löngu máli er
eytt í þessa þætti í skýrslunni. Þessar
breytur eru að auki ekki notaðar til þess
að leiða í ljós hugsanlegt orsakasamband
við aðrar breytur og standa því einungis
sem upplýsingar um tiltekna, afmarkaða
þætti í íslensku þjóðlífi.
Nú hlýtur jafnréttisnefnd Reykja-
víkurborgar að hafa gengið það til með
beiðni sinni um könnun að fá fram atriði
sem nefndin og borgaryfirvöld gætu
með góðu móti beitt sér að með það
fyrir augum að auka jafnstöðu
kynjanna. Könnunin hefði því átt að
geta haft töluvert gildi. Stundum er
reyndar greint á milli fræðilegs og prak-
tísks gildis (félags)vísinda og því jafnvel
haldið fram að um tvö aðskilin fyrirbæri
sé að ræða. Hlutur getur vissulega haft
mikið fræðilegt gildi án þess að með
góðu móti verði bent á hina praktísku
hlið. Þannig er t. d. með sumar kenning-
ar í vísindum. En ekkert í vísindunum
getur komið að praktískum notum nema
fólk hafi einhverjar hugmyndir um or-
sakasamhengi hluta, þ. e. hafi einhverja
kenningu að leiðarljósi. Tilgangur kenn-
inga í vísindum er að setja fram spurn-
ingar og tilgátur um orsakasamband. Ef
hugmyndir um orsakasamhengi skortir
verður ekki séð hvaða praktískt gildi
hluturinn getur mögulega haft — því
fólk veit þá ekki til hverra úrræða unnt
er að grípa. Ekki verður séð að einhver
kenning sé leiðarljós þeirra er unnu Jafn-
réttiskönnun í Reykjavík 1980—1981 —
hún er að minnsta kosti ekki sett fram í
skýrslunni. Kannski er því um að kenna,
að ekki er athugað fjölbreyttara sam-
band breyta en hér er gert?
Eitt er það atriði sem ég vil fara
nokkrum orðum um í lokin og gagnrýna
þá Þorbjörn og Kristin fyrir. Það er
túlkun þeirra á því hvenær munur í
prósentustigum telst mikill og hvenær
hann telst lítill. Ég vil nefna eftirfarandi
dæmi (hér er af nógu að taka):
Á bls. 8 er talað um mun upp á 6,9 stig
sem „átakanlegan“.
Bls. 21: Tafla 1.4. þar er 2.1. stigs
munur kallaður „nokkur munur“.
Bls. 68: Um töflu 3.16. Þar segir að
468