Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 30

Tímarit Máls og menningar
um eru áhrif bandarískra spáskáldsins, hins innblásna Allens Ginsberg, að
komast í hámæli í heiminum og þó mér sé ekki kunnugt um hvort Birgir las
Ginsberg má samt sem áður fullyrðaað hann hefur orðið fyrir áhrifum afhonum,
beinum eða óbeinum, því hin ameríska rödd, svo mælsk og mögnuð, endur-
ómaði í ljóðum ungra skálda þeirrar tíðar úti í Evrópu, svo sem vestan hafs.
Biblíukennda spádómsmálfarið féll vel að túlkun á illu hugboði um þann ósóma
allan sem ógnaði friði heimsins og skyggði á bláma himinsins. Þá voru á þessum
árum á flestra vitorði kenningar Marshals McLuhan um heimsþorpið, The Global
Vi/lage, heimurinn var skyndilega orðinn að smáplássi þar sem fregnir bárust
jafnharðan og atvik í fjærstu hornum lituðu bæjarbraginn. Víetnamstríðið hefur
verið kallað fyrsta styrjöldin sem háð var í beinni sjónvarpsútsendingu.
Ljóðin í Réttu mérfána eru margvísleg þegar grannt er skoðað og aðferðirnar
fjölbreytilegar, þó allt hnigi þar í sömu átt. En undarleg eru viðbrögð gagnrýn-
enda þegar haft er í huga að bókin geymir ekki eingöngu heimsósómaljóð og
ádeilur, þar eru líka almennar lýrískar vangaveltur um líf og dauða, ást og hat-
ur, vit og fákænsku, trúnað og hórdóm, tíma, eilífð, guð. Þar er meira að segja
sjálfsparódía, sem sjaldséð er í síðari tíma bókmenntum hérlendis, og heitir því
háleita nafni „Krossferðin". Þá vekur athygli að bókin geymir nokkur
„persona“-ljóð, þ.e. ljóð sem skáldið yrkir fyrir munn annarra en sjálfs sín.
Dæmi um slík ljóð eru „Ósk“ og „Heimsveldasöngur". Þarnaeru fyrstu tilburðir
Birgis til að setja orð í annarra munn og dramatísera.
Enn er eitt varðandi Réttu mérfána, en það er sú vitund Birgis að ljóð er meira,
verður að vera meira, en sögð orð og boðskapur. Að því leyti hefur bókin ef til
vill nokkra sérstöðu meðal frumrauna ungskálda kring um 1970. Það er engan
veginn nóg að vera mikið niðri fyrir. Ef til vill er það þetta atriði sem lyftir þess-
um ljóðum ofar öðrum heimsádeilukveðskap þessara ára. Hinn brýni boðskapur
sligar aldrei ljóðformið. í bókinni eru fjölmörg dæmi þess að hljómfallið verður
aflvaki ljóðsins, eins og t.d. í „í morgunsárinu" og „Ég elska“, jafnvel í „Heims-
veldasöng", sem áður var nefndur. Og best takast þau 1 jóð þar sem tvinnast sam-
an boðskapur og hljómfall eins og í „Orð mitt allt“, en þar er reyndar að finna
eins konar stefnuskrá skáldsins. Þar er talað um góða og gamaldags skyldu
predikarans að miðla sinni sýn, sínu orði og það er mögulegt með því að horfa og
hlusta: „brunnur minn er safnþró orða / er menn heltu í hlust mína.“ Skyldan
býður að úr safnþrónni sé miðlað, að það sé gefið af reynslunni, „því staðið orð
fær óbragð / svalar einskis þorsta." Ljóðið endar á þessum orðum:
ég segi orð mitt allt
í skínandi fátækt
stendur það hjá þér
292