Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 59

„Er ekki nóg að lífið sé flókið?"
Þessa rökvísu rödd heyrum við raunar einnig glöggt öðru hverju í texta
Thors, til dæmis í þeim orðum úr Ópi bjöllunnar sem ég vitnaði til, þegar per-
sónan óttast að sundra „empírískum skilningi á sjálfum sér sem þurfti að vera
heiil til að rísa undir því að mæta veröldinni umhverfis." Þetta er einmitt dæmi
um hinn empíríska skilning sem reynir að glöggva sig á því sem er að gerast í
textanum. Sjá má víðsvegar í verkum Thors spurningar og athugasemdir sem
túlka örvæntingu persóna yfir þeim texta sem þær eru ofnar í. „Svo margt hafði
byrjað, erþáekkert leitt til lykta? Er þetta bara einsog í lífinu sjálfu?" Svo hugs-
ar förumaðurinn í Turnleikhúsinu. En þetta líf er þó hans „texti" og það er líkt og
lagskona hans sé að reyna að ráða í hann: „Ég sem hélt að þú ætlaðir að segja mér
sögu, segir hún: svo byrjarðu alltaf áeinhverju nýju.“ (157). Það máþví segjaað
þótt hin semíótíska móða komist ekki í textaform án symbólskrar merkingar, þá
getur hún þó áorkað að halda textanum á floti án þess að hann hneppist í fastan
skilning og þannig orðið til þess að slá merkingu áfrest,22) en það er einmitt í takt
við hina leitandi ferð persóna og lesenda í verkum Thors. Þannig ögrar hin sem-
íótíska móða ríkjandi merkingarheimi, rýfur tengsl táknmiðs og táknmyndar
og skapar flotkennt ástand meðal orða. Af þessu hlýst iðulega veruleg framand-
gerving textans; hann nálgast það að verða „skriftartexti", samkvæmt hugtaki
Roland Barthes,231 og það sem Thor kallar „leit í verki“ er þá afleiðing af frelsi
okkar til að skoða orðin upp á nýtt og eygja þannig möguleika á umsköpun
merkingarheimsins.
En „leit í verki" beinist líka að annarri þörfsem í okkur býr og birtist í tilvitn-
aðri orðræðu konunnar í Turnleikhúsinw. þörfin á að koma sögunni „á hreint" og
þá samkvæmt þeim lögmálum sagnagerðar sem okkur eru töm. Og það er ekki
síst þessi þörf sem Grámosinn glóir, nýjasta verk Thors, snýst um.
Saga: dómur og tásur
Grámosinnglóir er einum þræði sakamálasaga. Skáldsagnahöfundar hafa löng-
um litið sakamál girndaraugum og nýtt sérþau sem söguefni án þess að endilega
sé fylgt formúlum sakamálasagna. En á síðustu árum hefur þó tíðkast nokkuð að
höfundar hafi nýtt sér þær formúlur í tvöföldum tilgangi. Hið viðtekna form
sakamálasögunnar er ekki síst áhugavert vegna þess að það felur í sér leit að
lausn. En það er einmitt lausnin sem gufar upp í höndum lesenda í skáldsögum
eins og A Maggot eftir John Fowles, Who is Teddy Villanova? eftir Thomas Berger
og TheCryingofLot 49 eftirThomas Pynchon, svo nefnd séu hin ólíkustu dæmi.
Og lesandinn situr uppi með glæpinn. En þekktasta saga síðustu ára sem leikur
sér með sakamálaformið og hefur á því eins konar endaskipti er tvímælalaust
Nafn rósarinnar eftir táknfræðinginn Umberto Eco sem kom út í íslenskri þýð-
ingu Thors Vilhjálmssonar árið 1984.
321