Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 85

Próun skáldsögunnar í Frakklandi frá 1880 til 1960
skrifa hefðbundnar sögur. En með sögunum Le Vent (Vindurinn, 1957) og
L’Herbe (Grasið, 1958) gerbreytti hann um stíl og frásagnarmáta og hefur síðan
verið talinn til nýsögumanna. Söguþráður í bókum hans er mjög óljós, persónur
gjarnan nafnlausar með öllu og hafa fá sérkenni. Claude Simon greinir sig frá
öðrum nýsögumönnum einkum á tvennan hátt: Hann byggir skáldsögur sínar
oftast á sögulegum grunni þannig að saga einstaklinga og samfélags blandast í
minningum, hillingum og sýnum; og hann skrifar afar sérstæðan stíl, endalaus-
ar setningar með miklu afsvigum, oft án upphafsstafa, engin greinarmerki finn-
ast þar heldur, en áður en minnst varir er setningin rofin að öðrum innskotssetn-
ingum, jafnvel í miðju orði, og hefst svo aftur þegar lesanda grunar síst. Orða-
forðinn er ótrúlegur, og lesandi má hafa sig allan við til að fýlgja Claude Simon
eftir.
Nýju skáldsögunni hefur margt verið fundið til foráttu, og hún hefur mætt
mikilli andstöðu fjölmiðla, sem öllu ráða um frægð og frama. Þegar Claude Si-
mon fékk Nóbelsverðlaun fýrir tveimur árum, þóttust fréttamenn sjónvarps og
útvarps í Frakklandi ekki kannast við hann. Höfundarnir hafa verið ásakaðir fyr-
ir að sögur þeirra séu ólæsilegar og óskiljanlegar og þær sýni ómannlegan heim
þar sem samband milli manna sé óeðlilegt í alla staði. Oft hefur verið sagt að
nýja skáldsagan sé ekkert annað en leikur með formið. Sjálfsagt er það rétt að al-
menningur les hana ekki sér til skemmtunar, en hann les heldur ekki Proust,
jafnvel ekki Céline. Þrátt fyrir þessa gagnrýni eru kaflar úr bókum nýsögu-
manna löngu komnir inn í kennslubækur fyrir menntaskóla, sem segir nokkuð
um gildi þeirra.
Er nýsagan þá sú skáldsaga framtíðarinnar sem beðið var um fyrir aldamótin
1900? Um það er erfitt að dæma nú, aðeins þrjátíu árum eftir að hún kom fyrst
fram á sjónarsviðið. Hún hefur líka tekið miklum breytingum síðan um 1960,
og þeim er ekki hægt að gera skil hér. Fyrir utan þá gjörbyltingu sem hún boð-
aði á sínum tíma í gerð skáldsögunnar, hefur hún sennilega gegnt öðru og ef til
vill merkilegra hlutverki, en það er að dýpka skilning manna á því hvað skáld-
sagan er í raun og veru. Ekki bara sögð saga, heldur líka þrotlaus vinna við gerð
texta, handfjöllun málsins. Hún hefur sýnt að málið sjálft er göldrótt og getur
skapað nýjan og sjálfstæðan heim. Og ef nýsagan hefði ekki orðið til er óvíst að
formgerðarstefnan á sjöunda áratugnum hefði orðið jafn áhrifamikil og raun ber
vitni. En það er önnur saga.
1 Stendhal: Le Rouge et le Noir, Balzac: Le Pére Goriot og Les lllusions perdues, Flaubert:
L'Education sentimentale, Maupassant: Bel-Ami.
2 M. Raimond: „La crise du roman", í Histoire littéraire de la France. Tome V. De 1848 á
1913, Paris, Les Editions Sociales, 1977.
3 Sjá t.d. bók Edouard Drumont, La FranceJuive, sem gefín var út í París árið 1885 og
varð metsölubók.
347